Тема: мухандимтлик графикаси фанини ўҚитишда янги педагогик технологиялардан фойдаланиб ўҚитишнинг аҳамияти

O`quvchilarga beriladigan anjuman-ma`ruzaga batafsil tayyorlanish 
topshirig`i
: 
1.Tavsiya etilgan adabiyotlardan foydalangan xolda rejadagi tegishli mavzu 
bo`yicha mustaqil tayyorlanib, ma`ruza matni tayyorlab kelish; 
2.Tegishli mavzu bo`yicha “Taqdimot texnologiyasi” materiallarini tayyorlab 
kelish; 
3.O`quvchilarning mavzuni o`zlashtirish darajasini aniqlovchi savollar tayyorlab 
kelish; 
4.Navbat bilan anjuman-ma`ruzalari bo`yicha talablanining taqtimot chiqishlari.
Mavzuga oid qo`shimcha materiallarni to`plash uchun vazifalar
: 
1.Bahs-munozarada 
qatnashish 
uchun 
barcha 
o`quvchilarga 
qo`shimcha 
ma`lumotlarga tayyorlanib kelish uchun mavzu va topshiriqlar beriladi; 
2.O`quvchilarning bahs-munozaralarda qatnashishlarini faollashtirish uchun mavzu 
bo`yicha tarqatma materiallar tayyorlab kelishi uchun topshiriqlar tarqatib beriladi. 
-Munozara uchun so`zga chiquvchi o`quvchilar tomonidan berilgan savollarga 
javob beradi. 
3.Ma`ruzachi va munozarada ishtiroq etgan o`quvchilarni baholash ko`rsatkichlari 
va mezonlari: 
-Ma`ruzachi va munozarada ishtiroq etgan o`quvchilarni baholash Nazorat turlari 
va shakllari bo`yicha ballar taqsimotida ko`rsatilgan oroliq nazoratdagi og`zaki 
so`rov uchun ajratilgan 10 ball hisobidan amalga oshiriladi va maksimal 5 ball 
qo`yiladi. 
-Anjuman - ma`ruzadagi ma`ruzachi talabaga ma`ruzasi uchun 3 ball, ma`ruza 
matnini, toqdimot texnologiyalarini tayyorlab kelgani va undan foydalanganligi 
uchun 1 ball, savollarga to`liq javob berganligi uchun 1 ball beriladi. 
-Munozarada ishtiroq etgan talabaga munozaradagi ma`ruzasi mavzuga mosligi, 
uning to`liq mazmunini qisqa va lo`nda yoritib berganligi uchun 2 ball, mavzu 
bo`yicha qo`shimcha materiallar tayyorlab kelgani uchun 1 ball beriladi. 

---

-Savol javoblarda ishtiroq etgan talabalarga savollarga javob berishda ishtiroq etib, 
to`g`ri javob berganligi uchun 1 ball, baxs munozarani jonlantirish uchun 
mavzuga mos, dolzarb masalalar bo`yicha savol berganligi va uning javobini 
umumlashtirishdagi ishtiroqi uchun 1 ball beriladi 
Texnik rasm-aksonometriya qoydalari bo`yicha nisbiy proportsiyalarni saqlagan 
holda ko`z Bilan chamalab, chizma asboblarisiz, qo`lda bajarilgan grafik tasvirdir. 
Undan buyumni izometrik yoki dimetrik proektsiyasini chizish uchun 
foydalaniladi. 
Bunda ham xudi aksonometrik proektsiyalarni yasashdagi qoydalarga amal 
qilinadi., o`qlar hәm ushanday burchaklar ostida o`tkazaladi. O`lcham o`qlar 
bo`yicha yoki ularga parallel` yo`nalishda qo`yiladi. Texnik rasmlarni katak 
qag`ozg`a chizish qo`lay. 
Texnikaviy rasm eskizini chizishda, umuman, izometrik proektsiya ancha 
qo`lay, qo`lda yumshoq qalam bilan chamalab izometrik proektsiya o`qlarini 
o`tkazish uchun qog`oz list markazidan gorizont (ufq) chizig`ini o`tkazamiz. 
Gorizont chizig`idan O markazini belgilab, izometriya o`qlari bo`lgan X,Y,Z ni 
katakchalar yordamida aniqlab 120
0
ni hosil qilamiz buning uchun O markazidan 
ikala tomonga o`zaro teng 5 tadan, so`ngra pastga 3 tadan katak o`lchab, topilgan 
nuqtani O markazi bilan tutashtirsak, taxminan 30
0
li ikkita burchak hosil bo`ladi. 
Texnikaviy rasmeskizini chizishda qo`yidagi qoidalarga amal qilish kerak: 

---

1.
Texnik rasm chizishda aksonometrik proektsiya turlaridan birontasini tanlab 
olinadi (masalan to`rt burchakli izometrik proektsiya) va uning qoidalariga 
amal qilinadi. 
2.
Texnikaviy rasm eskizini chizishda chizmachilik asboblari ishlatmasdan, 
narsaning proportsionalligi (bo`yini eniga to`g`ri, tengligi) ning nisbatini 
ko`z bilan chamalab chiziladi. 
3.
Texnik rasm chizishda katakli qog`oz tanlab olinadi. 
4.
Rasm maxsus standart flomatda bajarilib, ramka chizig`i va asosiy yozuvlari 
to`ldiriladi. 
5.
Yozuvlarning hammasi standart shriflar Bilan yoziladi. 
6.
Texnik rasm chiziqlariga etibor berish zarur. Asosiy tutash chiziq, boshqa 
chiziqlarga nisbatan ikki barobar yo`g`on bo`lishi shart. 
Rasm elementlarining asosiy ajralmas qismi chiziq bo`lib, uning vazifasi 
turlichadir. Rasm chizishda qalamni bosmasdan, engil yurgiziladi. Chiziq shakl 
ko`rinishini aniqlaydi, (nisbiy tenglik) larini belgilaydi, alohida qismlarga ajratib, 
hajmini ifoda qiladi. 
Har qanday narsa va deta luch o`lchamga-balandlik (Z), kenglik (X) va 
uzunlik (Y) ga egaligi va shakl deganda uning tashqi qiyofasini tushunamiz. 
Shuning uchun rasm chizishda shaklning qanday hajmga ega ekanligini sezish 
zarur. Oddiy shakllardan iborat narsalarning rasmini chizish bilan, odam o`zida 
fazoviy tasavvur qilish sezgisini o`stirib borishi zarur. Oddiy shakllardan iborat 
narsalarning hamma tamonlarini sinchiklab ko`rish kerak. Shundan keyingina 
uning rasmini tug`ri bajarish mumkin. Narsaning hajmi unga tushib turgan 
yorug`lik yordamida yaxshi aniqlanadi. Narsalarni idrok qilish va undan nusqa 
ko`chirib rasm yaratish yorug`lik va soya yordamida bajariladi. 

---

Rasm Kursichani perspektiv ko`rinishi. 
Kursichani izometrik proektsiyadagi texnik rasmi.
Texnik rasm chizishni nuqsonlarsiz amalga oshirish uchun shaffof tekislik 
orqasidan tasvirni kuzatish apparati yordamida chizish maqsadga muvofiqdir. 
Bunda buyum proektsiyasini oynaga chizish tush yoki flomaster yordamida 
bajariladi. Shaffof tekislikka proektsiyalangan tasvir buyumning real-perspektiv 
tasvirini aniqlab beradi. Agar biz buyumni aksonometrik proektsiyalar tekisligiga 
parallel chiziqlar Bilan narsaning shaklini bajarsak, texnik rasm buyumni shaklini 
tasvirlashda yorug` soyalarga ham alohida e`tibor beriladi. 
Buyum ustiga tushgan yorug`lik uning tashqi xarakteriga qarab har xil eng 
yorug`dan tim qoragacha bo`lishi mumkin. Yorug`lik manbaiga qarab narsadagi 
soyalar hәm turlicha bo`ladi. Agar narsa aylanish sirti (shar, konus, tsilindr va 
boshqa) dan iborat bo`lsa, u vaqtda yorug`likning buyum yuzasiga tik tushib turgan 
joyi uning yaltirog`i (blik) deyiladi

---

Rasm buyumning tabiiy ko`rinishi. 
Yaltirog`ining qarama-qarshi tomoni, narsaning o`zini soyasi deb ataladi. 
Yorug`likning yaltirog`idan o`z soyasigacha bo`lgan masofa oralig`i, yarim soya 
deb yuritiladi. Narsaning o`z soyasi ustiga boshqa biror buyum yoki tagidagi 
tekislikdagi materiallardan qaytayotgan yorug`lik nurlarining aksi tushib tursa yoki 
boshqa narsa o`z ta`sirini o`tkazsa, buj oy refleks deyiladi. «Refleks» so`zi o`zbek 
tilida «nurning qaytishi» degan ma`noni anglatadi. Narsaning tagidagi tekislikka 
tushgan soyasi, tushuvchi soya deb ataladi. 
Yorug`lik va soyalarni texnik rasmda to`g`ri tasvirlash uchun quyidagi 
pardozlash (soyalash) usullaridan foydalaniladi. 
1.
TUSheVKA – bu usulda soya nuqtalar yordamida ifoda qilinadi (12-1-rasm) 
2.
ShTRIXOVKA-bunda soyalar yo`nalish bo`yicha to`g`ri chiziqlar Bilan 
ajratiladi. Soyalash chiziqlari asosan sirt yasovchilariga parallel olinadi. 
Yassi shakllarda koordinata (X, Y, Z) o`qlariga paralllel shtrixlanishi 
mumkin (12-2-rasm). 
3.
ShRAFIROVKA-usulida soyalash to`r shaklida bajariladi, ya`ni ikki 
tomonlama to`g`ri chiziqlar bilan shtrixlanadi. Aylanma sirtlarni sirt 
yuzasida yotuvchi ellipssimon chiziqlar yordamida soyalanadi (12-3). 
4.
PARDOZLASh USULI-rasm soyasi qalam Bilan ishqalanib qoraytiriladi 
yoki tush, rangoi buyoq suyultirilib mo`yqalamda bo`yaladi (12-4-rasm). 

---

Rasm Texnik rasmda pardozlash usuli.