Tema: Multimediya tiykarlar joba: Kirisiw Tiykarg’ bolim

Sho’lkemlestirilgen-texnalogik ta’liymat

AAKT tin’ jaqsi jumis alip bariwinda sho’lkemlestirilgen-texnalogik ta’liymattin’ orni juda’ ulken bolip tabiladi.Bunday ta’miynatsiz AAKT jumisin koz aldimizga’a keltirip bolmaydi.KAT ti kitapxanag’a tatbiq qiliw basqishlarin aniqlaw,texnalogik jarayonlar arasindag’I funksional baylanislardi aniqlaw,KAT bazalarin juritiw ha’m uliwma alg’anda AAKT ti jaqsi jumis ko’rsetiwi ushin za’ru’r bolg’an ba’rshe tashkiliy isler,nizamlar,jaliqnamalar ha’m kerekli texnologiyalar jiyindisi AAKT tin’ tashkilit-texnalogiyaliq taliymatina kiredi.

Ko’pshilikke ma’lim,Respublikamizda baspadan shig’ip atirg’an ha’r bir kitaptin’ da’slepki biblografik suwreti Alisher Novayi atindag’i O’zbekistan Milliy kitapxanasinda jaratiladi.Baspaxana tarepinen tayarlang’an ha’r bir kitap ISBN- sanina iye bolg’an son’,da’slepki biblografik suwret siziw ushin ol Novayi atindag’I O’zbekistan Milliy kitapxanasina jiberiledi.Kitapxa tiyisli islew berilgen son’,ol baspaxanag’a qaytariladi ha’m kitap baspaxanada basip shig’ariladi.Kitap baspadan shiqan son’ onin’ bir koshirmesi Alisher Novayi atindag’i O’zbekisran Milliy kitapxanasina kelip tusedi.Kitapxa tiyisli islew berilgesh,kitap turisindag’I ba’rshe bibliografik mag’luwmatlar kitapxananin’ elektron katalogina kiritiledi.O’zbekistan Milliy kitapxanasinin’ elektron katalogi IRBIS sistemasi tiykarinda rawajlaniwin na’zerde tutsaq,Respublikamizda baspadan shig’ip atirg’an barshe kitaplardin’ bibliografik su’wreti O’zbekistan Milliy kitapxanasinda jaratiladi.Bul jerde jaratilg’an bibliografik jaziwdan paydalanip,ha’r bir kitapxana o’z bibliografik resursintezlik benen rawajlandiriwi mu’mkin.Bunday tartipte katalog duziw waqti tejeydi,jaratilip atirg’an resurslardin’ sapali boliwin ta’minleydi.Jaziwshi ta’repinen kitapti baspaxanag’a tapsiriw ham kitap tuwrisindag’i bibliografik mag’luwmatlardi elektron katalog bazasina kiritiwge shekem bolg’an waqitti ko’rip shig’ayiq;1.Jaziwshi o’z kitabin baspag’anag’a tapsiradi. 2.Baspaxana kitapti baspag’a tayarlaydi. 3.Bsapaxana ta’repinen kitapqa ISBN-sani beriledi. 4.baspaxana daslepki bibliografik suwret duziw ushin kitapti O’zbekistan Milliy kitapxanasina jiberedi.Milliy kitapxananin’ “Islew beriw” bo’liminde kitap ushin da’slepki bibliografik suwret IRBIS dizimi tiykarinda du’ziledi,yag’niy kitap bibliografik suwret elementleri elektron katalog bazasi kiritiledi.Baspadan shig’ariwg’a mollsherlengen kitaplardin’ da’slepki bibliografik suwret elementlerinen quralg’an mag’lumatlar bazasi rawajlanadi.Bul ma’lumatlar bazasinda ba’rshe informarsiyalar Milliy kitapxananin’ “Fondti toltiriw” bo’liminin’ maglumatlar bazasina ko’shirip o’keziledi.5.Milliy kitapxananin’ “Fondti toltiriw” bo’limi Respublikamizda baspadan shig’ariwg’a tayarlanip atirg’an kitaplardin’ shama dizimi (bul dizimn kitapxananin’ “Islew beriw” bo’limi ta’repinen kitaplarg’a daslepki bibliografik suwret du’ziw waqtinda rawajlandiriladi) iye boladi ham kitapxanag’a kelip tusip atirg’an majburiy ko’shirme dizimin baqlaw imkanyatina iye boladi.6.Milliy kitapxananin’ “Fonti toltiriw”bolimi kitap bazarin analiz qiladi,Respublikamizda baspadan shiqqan ha’m kitapxanag’a kelip tu’sken kitaplarg’a islew beredi.(IRBIS sistemasinin’ mag’lumatlar bazasina kitaptin’ inventar sanin,kelip tu’sken kitap ko’shirmesi tuwrisindag’i ha’m basqa mag’lumatlardi kiritiw arqali bar bolg’an bibliografik suwreti toltiradi). 7.Milliy kitapxananin’ “Fonti toltiriw” bo’liminde toltirilg’an bibliografik jaziwlar Milliy kitapxananin’ “Islew beriw” bo’limine tiyisli toltirmalar ha’m duzetiwler kiritiw ushin ko’shirip o’tkeriledi.8. Milliy kitapxananin’ jumisi elektron bazasina o’tkeriledi ha’m ken’ kitapxanlar na’zerine inam etiledi.9.Jaratilg’an elektron katalog mag’lumatlar bazasi shartnama tiykarinda tiyisli wazirlik ha’m sho’lkemler quramindag’i kitapxanalarg’a inam etiliwi mu’mkin.

Sonday etip,Respublikamizda baspadan shig’ip atirg’an har qanday kitapxa O’zbekistan Milliy kitapxanasi(O’MK) tiyisli islew beriw arqali elektron bibliografik resurs jaratiladi ha’m bul resursdan ba’rshe kitapxanlar faydalaniwi mu’mkin boladi.Bunday usilda elektron bibliografik resurs jaratiw ju’da ko’p ta’krarlanatug’in jag’daylardin’ aldin aladi ha’m kataloglastiriwda jol qoyilg’an qateliklerdi joq qiliwg’a jardem beredi.Jalg’iz sistema tiykarinda elektron katalog bazasin rawajlandiriw sxemasi to’mende keltirilgen.

• 
  Oylap koreyik,1 jilda Respublikamizda 1000 turde kitap baspadan shig’arilsin.
  
• 
  Oylap ko’reyik,100 kitapxanada ha’r biri o’zi g’aresiz rawishde o’zi elektron katalogti (EK) rawjlandirmaqda.
  
• 
  Ha’r bir kitapxanada 2 kataloglastiriwshi EK bazasin toltiriw menen bant bolsa,respublika boyinsha 200 kitapxanashi O’zbekistanda baspadan shig’arilg’an kitaplar bibliografik suwreti EK bazasina kiritiw menen shug’illanadi.
  
• 
  Bir kataloglastiriwshi bir kitap BT EK bazasina 25 minutta kiritse,1000 dana kitap tuyrisindag’i bibligrafik mag’lumatlardi kiritiw ushin 2 ay waqi ketedi
  
• 
  Kirapxanashinin’ aylig’in 50 000 so’m ekenligin esapqa alsaq;1000 dana kitap BT elementlerin EK ga kiritiw ushin 100 000 so’m isletiler eken.
  
• 
  Hazirgi waqitda,1000 dana kitapti EK kiritiw ushin 200 dana kataloglastiriwshi bant ekenligin esapqa alsaq,200X50 000 so’m=10 000 000 so’m.
  
• 
  Demek,1000 nusqadag’I kitap BT elementin EK bazasina kiritiw ushin oraylastirilg’an.
  

Kataloglastiriwshi usildan paydalanip qarijet bir ayda 10 000 000 so’mdi quraydi eken.1000 dana kitaptin’ bibligrafik suwretin 2 dana kataloglastiriw bir ayda EK bazasina kirite aladi,demek,har bir kataloglastiriwg’a 100 000 so’m ayliq belgilengende ha’m ayliq ushin qarijet 200 000 so’m boladi.Oylap ko’reylik,tu’rli qarijetler(ma’selen,mag’luwmatlardi 100 dana kitapxanag’a tarxatiw qarijetleri) 800 000 so’m bolg’an ha’m jaqsi payda 9 000 000 so’m ekenligi ko’rinip turipti.Dawriy baspalar tuwrisindag’I mag’luwmatlardi kataloglastiriw qarijetlerin de esaplaytug’in bolsaq,AAKT sholkemlesken texnalogik ta’miynattin’ qanshelli za’rurligi aniq ko’rinedi.