Tema: Qaraqalpaq xalqinin’ u’rp-a’detleri Joba: Da’stu’r ha’qqinda tu’sunik

Tema: Qaraqalpaq xalqinin’ u’rp-a’detleri
Joba:
1.Da’stu’r ha’qqinda tu’sunik.
2.Qaraqalpaq xalqinin’ salt-da’stu’rlerge baylanisli folklorliq ha’m etnografiyaliq miyraslari.
3.Salt da’tu’rlerge baylanisli xaliq oyinlari, xaliq qosiqlari, bet ashar aytislar.
Ha’r qanday milliy da’stu’r ko’p g’ana tariyxiy da’wirler tiykarinda qa’liplesip, belgili bir xaliqtin’ da’sturleri payda etedi. Da’stur ha’r xaliqtin’ sana-sezimleri ha’m ma’deniyati menen baylanisip bolg’ani ushinda bir xaliq penen ekinshi xaliqqa a’dewir uqsas, al geyde pu’tikilley bir-birin usamaytug’un o’zgesheliklerdi payda etedi. Qaraqalpaqstanda qaraqalpaqlar menen ati xaliq, ha’r eldin’ o’zine ta’n da’sturleri boladi. Qaraqalpaqlardin’ ha’tte basqa tuwisqan xaliqlarda ushiraspaytug’un da ayrim da’stu’rler bar. Demek ha’r qanday da’tu’r de ha’r bir xaliqtin’ milliy o’zgesheliklerinin’ negizin quraydi’. «Da’stu’r ha’r bir xaliqtin’ ju’rip o’tken joli’»- deydi Mikluxo Maklay.
Adamzat o’z tariyxinda jaqsi ham jaman hadiyselerdi ozine dastur sipatinda qabil etken. Jaman hadiyselerden qashqan. Maselen har bir xaliqtin’ o’zgeshe kiyimlerdi kiyiw dasturge aylang’an.
O’li jayg’astiriw, toy baslaw ha’m basqada o’zlerine za’rur bolg’an jiyim ham saltanatlardin’ rejelerin duzip shiqqan. Bunday rejeler har bir xaliqta da bar lekin bular har bir xaliqtin’ saltina qaray ajiratiladi. Sonin’ ushin da dasturinde jan’a tuwilg’an balag’a besik ham a’tkonshek sazlanadi. Erte dawirdegi dastur boyinsha jan’a tuwilg’an besikti anasi, (yag’niy kelinshektin’ to’rkini)narestinin’ dayi jurti aship ketetug’un bolg’an. Ha’zir bul da’stu’r bolip saqlang’an- dep aytip bolmaydi. Burin kindik sheshelerde a’dewir hu’rmetlengen. Qoy, I’laq, kiyim inam etkennen son’ balag’a baylanisli jiyinlarda a’je sheshesinen keyin ushinshi orindi iyelegen. Bunnan keyin besik bo’lenip shashiw toy berilgen. Besik ha’zirde de bar. Biraq onin’ ayirim jerlerde kolyaska iyeleydi.
Besik ag’ashtan jonip islenedi. Balani ishine bo’lep, terbetip uyiqlatatug’un da’ske. Besikliktin’ bala ta’rbiyalaw ushin da ko’birek qara u’ylerde jasag’an. Qara uy qis kunleri suwiq boladi. Sonin’ ushinda jas balani awiriwdan aman alip qaliw ushin issi saqlaw qiyin. Eger besikke bolese bala ton’baydi. Bunnan tisqari narestelik gezlerdin’ kopshiligi uyiqida otiredi. Besik uyiqlaw ushin qolay. Ekinshiden
Besikte jatqan balanin’ ayaqlari duziw tegis bolip o’sedi. Sol jaqlarinan qaraganda da besik naresteler ushin qolayli. Bala besikke saling’annan keyin “besik toy” berilgen. Bul “shashiw toy” dep te ataladi. Bunday toydi har kim o’z xalina qarap bergen. Ayirim bay adamlar u’lken saltanat qurg’an.
Kopshilik awildin’ bala-shag’alarina ziyaparat bergen. Bunin’ negizi qayaqtan kelip shiqqanin bilmeydi. Biraq shashiw toydin’ negizgi awqati sari mayg’a uwilg’an mayso’k bolg’an