Tema: Termikalıq ıslew berıwdıń áhmiyetı

Tema: Termikalıq ıslew berıwdıń áhmiyetı.
Birikpeni qızdırıw hám suwıtıw nátiyjesinde onıń ishki dúzilisin hám fizikaliq, mexanikaliq hám basqa ózgesheliklerin ózgertiw termik islew dep ataladı.Máselen: Polattı termik islew tiykarların D. K. Chernov jaratqan edi. D. K. Chernov kritik noqatları boyınsha jańalıq ashtı hám qızdırıw hámde suwıtıw jolı menen polattıń dúzilisin ózgertiw múmkinligin kórsetdi.
Birikpelerdi termik islewdiń áhmiyeti oǵada úlken, sebebi termik islew jolı menen olardıń ózgesheliklerin júdá keń shegarada ózgertiw múmkin.Birikpelerdi termik islewden názerde tutılatuǵın maqset olardıń dúzilisin ózgertiw jolı menen mexanikaliq, fizikaliq qásiyetlerin zárúr tárepke qaray ózgertiwden ibarat.
Termik islew operatsiyalarınıń sol operatsiyalar dawam etetuǵın waqıt hám temperaturalar aralıǵı kórsetilgen tártibi termik islew rejimi dep ataladı.
Birikpelerdi termik islewde tiykarǵı faktorlar temperatura menen waqıt bolıp tabıladı. Usınıń sebepinen hár qanday termik islew rejimin tuwrı múyeshli koordinatalar sistemasında grafik tárizde ańlatıw múmkin. Onıń ushın ordinatalar oǵına temperatura, abtsissalar oǵına bolsa waqıt qóyıladı. Bunday grafik hal diagrammasında suwretlengen.
Termik islew rejimi birikpeniń qızdırılıw waqıtı T(q) ni, waqıt birliginde neshe gradus qızdırılıwı, yaǵnıy qızdırılıw tezligi v (q) n, qızdırılıw temperaturası t max, yaǵnıy birikpe qızdırılǵan eń joqarı (maksimal ) temperaturanı, sol temperaturada tutıp turılıw waqıtı T(t )nı hám suwıtıw waqıtı T(s) menen, waqıt birliginde neshe gradus suwıtılıwı, yaǵnıy suwıw tezligi v(s ) menen ańlatıladı. Birikpeniń qızdırılıwı yamasa suwıtıwı tezligi ózgeriwsheń bolıwı da múmkin.Qızdırılıw yamasa suwıtıw tezligi ózgeriwsheń bolsa, haqıyqıy tezlik temperaturanıń waqıt boyınsha alınǵan birinshi tuwındıǵa , yaǵnıy temperaturanıń sheksiz kishi ózgeriwi arasındaǵı koefficientke teń boladı. Grafik tárizde bolsa qızdırıw yamasa suwıtıwdiń haqıyqıy tezligi qızdırıw yamasa suwıtıw iymek sızig'ina berilgen (mısalı, t C) temperaturada ótkerilgen urınba menen waqıt kósheri arasındaǵı múyeshniń tangensine teń boladı.
Termik islew rejimi quramalı bolıwı, yaǵnıy ol júdá kóp qızdırıwlar, úzlikli hám basqıshlı qızdırıwlar (suwıtıwlar), keri temperaturaǵa shekem suwıtıw hám basqalardan ibarat bolıwı múmkin. Bunday termik islewdi de temperatura -waqıt koordinatalarında grafik formasındaǵı ańlatpası boladı. Sonlıqtan, temperatura -waqıt koordinatalarında termik islewdiń hár qanday protsessi ańlatılıwı múmkin eken.
Birikpelerdiń termik islewdiń bir neshe túri bar; jumsartiw, normallaw, tablaw hám bosatiw termik islew túrleri bolıp tabıladı. Bul termik islew túrlerinen geyparaları, óz gezeginde, túrlerge bólinedi. Rus alımı A. A. Bochvar termik islew túrleriniń bes gruppalardı óz ishine alǵan klassifikatsiyasini usınıs etti. Sol gruppalardı bólek-bólek kórip shıǵamız.
Jumsartıw - zagotovka yamasa buyımdı kerekli temperaturaǵa shekem qızdırıw, sol temperaturada uslap turıp, keyininen az-azdan suwıtıwdan ibarat : uglerodlı polatlar saatına 200°C, legirlengen polatlar bolsa saatına 30 -100°C tezlik penen suwıtıladi. Bunda qaldıq kernewlersiz turaqlı struktura alınadı. Jumsartıwdan maqset ishki kernewlerdi joytıw, strukturaniń birdey bolıwına erisiw, qayta islewdi jaqsılaw hám de keyingi termik qayta islew operatsiyasına tayarlawdan ibarat.
Normallaw - dep po'Iatti Ac3 hám Acm kritik noqatlardan 30 -50° C artıq temperaturaǵa shekem qızdırıp, bul temperaturada uslap turıw hám de tınısh hawada suwıtıwdan ibarat bolgan processge aytıladı. Polattıń qattılıǵı, bekkemligi hám elastikligi asırıw ushın tablawdan paydalaniladi.
Taplaw - polattı faza ózgerıslerınen joqarılaw temperaturaǵa shekem qızdırıw, bul temperaturada uslap turıw, keyininen tez suwıtıwdan ibarat bolǵan process bolıp tabıladı.
Bosatıw -termik qayta islewdiń juwmaqlawshı operaciyasi bolıp, taplanǵan polattı kritik toshkadan (Aci) tómen temperaturaǵa shekem qızdırıw, sol temperaturada uslap turıw hám de aste yamasa tez suwıtıwdan ibarat. Bosatiwdan maqset polatdaǵi kernewdi joǵaltıw yamasa ketırıw, hám de jabısqaqlıǵın asırıp, qattılıǵın kemeytiwden ibarat.
Ximiyalıq -termik qayta islew dep, metall hám birikpelerdi sırtqı qatlamın ximiyalıq quramı , strukturası hám ózgesheligin ózgertiw maqsetinde olarǵa termik hám ximiyalıq tásirleri birgelikte ámelge asırıw procesi menen baylanıslı bolǵan ishlewge aytıladı. Termomexanik qayta islew polattiń plastikligin saqlaǵan halda, plastik deformatsiyalaw menen bekkemleytuǵın termik islew beriw (tablaw, bosatiw) di birlestiriwshi bekkemlewdiń jańa usili esaplanadi.Termomexanik qayta islewde polat austenit jaǵdayına shekem deformatsiyalanadi, keyinirek tez suwıtılıp, taplanǵan polat strukturası (martensit) qáliplestiriledi, bunda austenitti puqtalaw jaǵdayı júz beredı, sol munasábet penen polattiń mexanik ózgeshelikleri artadı.