Temel Kavramlar Bu bölümde, inkılâp ve inkılâpla ilgili kavramlar; isyan, ihtilal, darbe, ıslahat, tanzimat, meşrutiyet, sanayi inkılabı, milliyetçilik akımı, sömürgecilik yarışı, şark meselesi, hanedan çekişmeleri, silahlanma yarışı gibi XIX.asrın sonu XX. Yüzyılın başında sıkça kullanılan kavram ve ıstılahlar tanımlanacak, Türk İnkılâbı’nı hazırlayan en önemli olay olarak görülen Osmanlı Devleti’nin yıkılış sürecine ve bu süreçte gerçekleştirilen yenilik çabaları ila ilgili kavramlara yer verilecektir.
Bu bölümün sonunda öğrenciler, Osmanlı Devleti’nin yıkılış sürecine hangi şartlar altında geldiğini, bu süreçten çıkmak için ne gibi çabalar içine girildiğini, bu çabaların kurtuluş savaşından sonra gerçekleştirilecek olan Türk inkılabına ne gibi katkılarının olduğunu kavrayacaklar. Ayrıca Osmanlı Devleti’nin yıkılış sürecinde yaşanan Trablusgarp ve Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı gibi önemli askeri olaylar hakkında bilgi verilirken, batılı emperyalist devletlerin Osmanlı Devleti aleyhine gerçekleştirdikleri faaliyetler hakkında da bilgilendirilecektir.
İnkılâp, Bir milletin sahip olduğu siyasi, sosyal, askeri alandaki kurumların devlet eliyle makul ve ölçülü metotlarla köklü bir şekilde değiştirilip yenileştirilmesi olarak tanımlanmıştır. İnkılâp, Bir milletin sahip olduğu siyasi, sosyal, askeri alandaki kurumların devlet eliyle makul ve ölçülü metotlarla köklü bir şekilde değiştirilip yenileştirilmesi olarak tanımlanmıştır. İhtilal, Arapça “Hal” kelimesinden gelmektedir. Manası bozukluk, bozulmuş, karışıklık, düzensizlik, perişanlık demektir. Kavram olarak ihtilal, bir devletin siyasi teşkilatını, kanuni şekillere hiç uymadan değiştirmek üzere zor kullanılarak yapılan geniş bir halk hareketidir.
İsyan, sözlük anlamı, itaatsizlik, emre boyun eğmemek, ayaklanmak demektir. Kavram olarak ise, toplum içinde belli bir grubun veya herhangi bir teşkilatın sınırlı hedef ve amacını gerçekleştirmek üzere devlete karşı baş kaldırma hareketidir. İsyan, sözlük anlamı, itaatsizlik, emre boyun eğmemek, ayaklanmak demektir. Kavram olarak ise, toplum içinde belli bir grubun veya herhangi bir teşkilatın sınırlı hedef ve amacını gerçekleştirmek üzere devlete karşı baş kaldırma hareketidir. Darbe, mevcut iktidara karşı yapılan harekettir. Devletin emri altındaki resmi kuvvetlerden birinin, mesela ordunun hükümeti devirip iktidarı ele almasıdır.
Dünyanın üç büyük kıtasında önemli toprakları ve stratejik noktaları, hakimiyetine alan Osmanlı Devleti, zirve dönemlerinde devrinin tek süper devleti durumundadır. Devlet; askeri, siyasi, ekonomik ve kültürel yönden çok yüksek bir seviyeye erişmiştir. Fakat daha sonraları Avrupa’da meydana gelen Rönesans, Reform, Fransız İnkılâbı gibi gelişmeler, bu kıtada büyük değişikliklere yol açmış ve Batı Medeniyeti denilen bugün hâlâ varlığı, gücü devam eden yeni bir medeniyet doğmuştur. Fakat aynı paralelde gelişmeler Osmanlı Devleti’nde olmamış, Yeniçağ’ın en büyük dünya devleti, Yakınçağ’da hızlı bir gerilemenin içine girmiş ve XX. yüzyılın başlarında da çöküşle karşı karşıya kalmıştır. Dünyanın üç büyük kıtasında önemli toprakları ve stratejik noktaları, hakimiyetine alan Osmanlı Devleti, zirve dönemlerinde devrinin tek süper devleti durumundadır. Devlet; askeri, siyasi, ekonomik ve kültürel yönden çok yüksek bir seviyeye erişmiştir. Fakat daha sonraları Avrupa’da meydana gelen Rönesans, Reform, Fransız İnkılâbı gibi gelişmeler, bu kıtada büyük değişikliklere yol açmış ve Batı Medeniyeti denilen bugün hâlâ varlığı, gücü devam eden yeni bir medeniyet doğmuştur. Fakat aynı paralelde gelişmeler Osmanlı Devleti’nde olmamış, Yeniçağ’ın en büyük dünya devleti, Yakınçağ’da hızlı bir gerilemenin içine girmiş ve XX. yüzyılın başlarında da çöküşle karşı karşıya kalmıştır. Bu noktada çöküş sürecinin, yani Osmanlı Devletinin yıkılışının sebeplerini iki ana başlık altında ele alacağız. Bunlar: İç sebepler ve Dış Sebepler. Şimdi İç sebepleri ele alalım.
1.2.1 Mülki İdarenin Bozulması 1.2.1 Mülki İdarenin Bozulması1.2.2 Askeri Teşkilatın Bozulması 1.2.3 Ekonomik Yapının Bozulması 1.2.4 İlmiye Teşkilatının Bozulması1.2.5 Adliye Teşkilatının Bozulması1.2.6 Azınlıkların Sebep Olduğu Karışıklıklar
Osmanlı Devleti, eski Türk hakimiyet telakkisine göre veraset usulüyle tahta geçen hanedan mensuplarınca yönetiliyordu. Devletin başında Osmanlı hanedanına mensup bir hükümdar vardı. Hanedan üyelerinden kimin hükümdar olacağıyla ilgili kesin çizgilerle belirlenmiş bir kural yoktu. Osmanlı Devleti, eski Türk hakimiyet telakkisine göre veraset usulüyle tahta geçen hanedan mensuplarınca yönetiliyordu. Devletin başında Osmanlı hanedanına mensup bir hükümdar vardı. Hanedan üyelerinden kimin hükümdar olacağıyla ilgili kesin çizgilerle belirlenmiş bir kural yoktu. Ancak I. Ahmet döneminde (1603-1617) bu usul değiştirilerek yerine “ekberiyet” sistemi getirildi. Bu sistem taht kavgalarını ve dolayısıyla kardeş kanı dökülerek devletin iç bunalıma düşmesini önlemiştir; fakat iktidara gelişte sadece yaşın ölçü olması, şahsi yeteneklere bakılmayışı, yetersiz hanedan üyelerinin de devletin başına gelmesine yol açmıştır.
Dostları ilə paylaş:
|
