Tencere Dibin Kara

Yunanistan ders olur insallah

Baskin Oran

Subat 1989’da Herkül Milas bir kitap yazmisti: “Tencere Dibin Kara”. Yunanistan ile Türkiye’nin kendi azinliklarina yaptiklari muamele yüzünden degil birbirlerine söyleyecek laflari, yatacak yerleri bile yoktur; onu söylüyordu.

Yalniz, AB’nin etkisi ve valilerin artik seçimle gelmeleri sonucu Yunanistan bu konuda epey degismeye ve 1993’ten itibaren Bati Trakya’da baskiyi azaltmaya basladi. Sorunlar bitmis degil ama, çok kisaca: Türk azinligi vatandasliktan atmakta kullanilan irkçi 19. madde kaldirildi, verilmeyen meslekî ruhsatlar verilmeye baslandi, Yasak Bölge’ye giris yasagi çok hafifletildi, gayrimenkul satin alma ve onarma yasagi bitti, kamulastirmalar ve vakiflara baski durduruldu.

Daha önemlisi: Yunanca eksikligi ve kötü egitim yüzünden üniversiteye giremeyen Türk azinlik gençlerine 1995’te binde bes kontenjan verildi. Ayni kontenjan, devlet memuru olmak isteyenlere de 2008’de tanindi ki, simdiye kadar Türkler memur yapilmiyordu.

Esas sorun: yargidaki zihniyet

Ama isin bir de fakat’i var. Yunan yargisi, yürütme ve yasamanin bu çagdas açilimlarina ayak uydurmadi. Ör. 1927’de kurulmus Iskeçe Türk Dernegi’ni (ITB) insanin içini bayiltan bir süreç (1984-2005) sonucu kapatti. Rodop Ili Türk Kadinlari Kültür Dernegi’nin (RITKKD) kurulmasini da reddetti. Sebep? “Lozan’da sadece Müslüman azinlik vardir. Türk (etnik) azinlik yoktur. Dernek isimlerindeki ‘Türk’ kelimesi kamu düzenini bozmaktadir”. Aynen böyle vallahi.

Ben çocukken mesela yüzümüz sistigi zaman teyzem derdi ki: “Benzetmek gibi olmasin ama, falancaya benzedin”. Sanirsin ki bizim Anayasa Mahkemesi parti kapatiyor: TIP (1971), TEP (1980), TBKP (1991), SP (1992), HEP, ÖZDEP, STP (1993), DEP (1994), EP (1997), DKP (1999), HADEP (2003), DEHAP (kapatilmamak için kendini feshetti, 2005). DTP de yolda insallah. Sebep? “Adigeçen parti azinliklar bulundugunu ileri sürerek azinlik yaratmaya girismistir ve dil-irk farklarini vurgulayarak ‘devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlügü’ ilkesini ihlal etmistir”. Aynen böyle vallahi. Unutmadan ekleyeyim: TIP hariç (o zaman daha AIHM isi yoktu), bütün bu kararlar Türkiye’nin mahkumiyetiyle sonuçlanmistir.

27 Mart 2008 günü AIHM her iki dernek (ITB ve RITKKD) konusunda kararini yayinladi. Bizim de kulagimiza küpe olmasi gereken su sözleri söyledi:

“Demokrasinin isleyisi için dernekler de siyasal partiler kadar önemlidir. ‘Kamu düzenine tehdit var’ demek için bir sebep yoktur. Aksine, azinliklarin ve farkli kültürlerin varligi demokratik bir toplumun tolere etmesi, hatta korumasi ve desteklemesi gereken bir seydir. RITKKD davasinda daha dernek açilmamistir ki kamu düzenini bozdugu iddia edilsin. ITB ise 1927’de kuruldugundan beri hiçbir sorun yaratmamistir.”

Bundan sonra AIHM karari söyle devam etti, çok dikkat:

“Kaldi ki, bu derneklerin gerçek ve tek amaçlari Yunanistan’da bir etnik azinligin oldugunu ileri sürmek olsaydi bile, bu da demokratik topluma tehdit olusturmazdi. Bu derneklerin tüzükleri üyelerini siddete ve anti demokratik baska yöntemlere tesvik etmekte degildir”.

“Siddet” olmadan kapatamazsiniz

Daha da önemlisi söyle ekledi, daha da dikkat buyurun:

“Hatta, bir grup insan otonomi veya ülkeden ayrilma isteseydi bile, Yunanistan devletinin yaptigi türden müdahaleler mesru olmazdi. Çünkü dernekler siddete çagri yapmamistir. Dernek özgürlügünü kullanmak, insanlarin etnik kimliklerini ifade etme özgürlügünü de içine alir”. AIHM, bu sözlerin ardindan, Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi Md. 11’in yani toplanti ve dernek özgürlügünün ihlal edildigine karar vererek Yunanistan’i mahkum etti.

Ama bundan çok daha önemlisi, azinligin kendi kimligi hakkinda karar verebilecegini ve bunu ilan edebilecegini kabul ediyordu. Bu, Yunanistan’in “Lozan’da sadece Müslüman azinlik kabul edilmistir, bende etnik azinlik yoktur” ve “‘Türk’ terimi Türkiye vatandasi demektir, oysa bunlar Yunanistan vatandasidir” biçimindeki klasik söyleminin çökmesiydi. Allah hiçbir devleti bu hale düsürmesin, amin.

Bakin, tam burada ibretlik ne var: Insan Haklari Danisma Kurulu’nun Ekim 2004’te yayinladigi Azinlik Raporu özetle “Ülkemiz vatandaslarina Türk degil Türkiyeli dememiz gerekir, çünkü ‘Türk’ etnik ve dinsel bir terimdir. Oysa ‘Türkiyeli’ sadece toprakla/vatanla ilgili, en kapsayici terimdir” diyordu (bu yüzden Prof. Kaboglu’yla birlikte hâlâ 5 yil istemiyle yargilanmaktayiz). Eger Türkiye’de “Türkiyeli” terimi geçerli olsaydi, Bati Trakya Azinligi kendisi için “Türk” terimini kullandigi zaman Yunanistan böyle itiraz edemezdi. Çünkü BT azinligi “Yunanistanli Türkler” olurdu; bu kadar basit.

Bizde de “Türkiyeli Rumlar”, “Türkiyeli Ermeniler”, ne bileyim, “Türkiyeli Kürtler” oldugunu artik idrak etmek için illaki uluslararasi mahkeme karari sart midur?

“Ayrimcilik” yok mu?

Bati Trakya azinligi AIHM’ye asil md. 14’ten (ayrimcilik) gitmisti. Mahkeme oraya girmedi. “Md. 11’den ihlal buldum. Bu durumda 11 ile 14’ü birlikte ele alip bir de 14’ü incelemiyorum” dedi.

Bu savunulabilir bir tutum degil. Bunlar farkli maddeler. Ama içtihadi böyle. Yukarida saydigim Kürt partisi kapatma davalarinda da AIHM hep 11’den ihlal verdi. 14’e girmedi. Büyük olasilikla, devletlerle çatismak istemiyor ve kaçak güresiyor.

Ama son zamanlarda ufak ufak basladi: Bundan sonra Md. 14’ten kaçmak kolay olmayabilir. Nitekim, SBF’den Kerem Altiparmak’in hatirlattigi gibi, bir Çingene’nin gözaltinda öldürülmesiyle ilgili Bulgaristan-Anguelova davasinda yargiçlardan Bonello artik isyan etti: “AIHM içtihadina bakan biri, elli yildir demokratik Avrupa’da hiçbir irkçilik, hosgörüsüzlük ve yabanci düsmanligi vak’asi olmadigini sanir. Kürtler, Renkliler, Müslümanlar, Çingeneler durmadan iskence görüyor veya öldürülüyor fakat Mahkeme bir kere bile bu olaylari bu insanlarin etnik kökenine baglamiyor. Bu gruplarin basina durmadan isler geliyor, ama hepsi tesadüfen oluyor”.

Bizim yargi da, md. 14 devreye girmeden uyansa iyi olacak. Ama “devleti kurtarmak”tan “milleti kurtarmak”a vakit bulamiyor.