Teoloji (İlahiyat / tanribiLİM) ve din felsefesi

DİN FELSEFESİ

DİN: Genellikle doğaüstü (metafizik) ve ahlaki niteliği olan bir kurumdur. İnsanı manevi anlamda kuşatır ve koyduğu kurallarla insan hayatına müdahale eder.

TEOLOJİ (İLAHİYAT / TANRIBİLİM) VE DİN FELSEFESİ

TEOLOJİ: Belli bir dini ve o dine ait olan konu ve problemleri ele alır. O dinin övülmesi, o dinle ilgili açıklamaların yapılması söz konusudur. İslam Teolojisi, Hıristiyan Teolojisi vs.

DİN FELSEFESİ: Din üzerine düşünmektir. Tanrı,din,inanç,iman,vahiy,ruhun ölümsüzlüğü,evrenin yaratılışı gibi kavramları ve önermeleri ele alır. İnsanlık tarihi boyunca ortaya çıkmış olan din ve çeşitli inanç biçimlerini eleştirel bir şekilde inceleyen felsefe dalıdır.

TEOLOJİ (İlahiyat/Tanrıbilim)

1. Yalınızca belli bir dini konu alır. O dinin kurallarını kabul eder ve yaymaya çalışır.

2. Her dinin kendine özgü bir teolojisi vardır. İslam teolojisi, Yahudi teolojisi gibi)

3. Dogmatiktir. Sorgulamaz, tartışmaz, eleştirmez.

4. Teoloji insanların inançlarını güçlendirmek, din kurallarıyla insan yaşantısına yön vermek amacındadır. (Kural koyucudur)

DİN FELSEFESİ

1. Din ayrımı gözetmeksizin doğrudan doğruya din ve dinin kavramlarıyla ilgilenir.

2. Tüm dinlere eşit uzaklıktadır.

3. Sorgular ve eleştirir.

4. Din felsefesi dini sorgularken insanları daha inançlı ya da inançsız yapmaya çalışmaz. Kural koymaz ve kesin sonuçlardan uzak durur.

DİN FELSEFESİNİN TEMEL SORUNLARI

1) Tanrının Varlığı Sorunu: Din felsefesinin merkezinde, Tanrı'nın var oluşuyla ilgili kanıtlar bulunmaktadır. Çünkü dinin temellendirilmesi için Tanrı'nın varlığının kanıtlanması gerekmektedir. Bu konuda; Tanrı var mıdır? Tanrı'nın varlığını gösteren kanıtlar nelerdir?Tanrının varlığının özü nedir? soruları sorulur; bunların yanında ya da karşısında yer alan kanıtlar ele alınır, irdelenir.

2) Evrenin Yaratılışı Sorunu: Evren yaratılmış mıdır,yoksa ezeli ve ebedi midir? Tanrı ile evren arasında nasıl bir ilişki vardır? Tanrı evrenin kendisi midir, yoksa ondan ayrı mıdır? soruları ortaya konur. Bu konudaki görüşler gözden geçirilir ve irdelenir.

3) Ruhun Ölümsüzlüğü Sorunu: Ölüm bir son mudur? Ruh ölümsüz müdür? Ölümden sonra yaşam var mı? Beden yok olduğu zaman insan ruhu ortadan kalkar mı? Bu sorulara ilişkin din felsefesi, ilgili görüşlerin kanıtlarını nasıl temellendirdiklerini irdelemektedir.

4) Vahyin İmkanı Sorunu: Tanrı ile insan, ayrı iki kategoriden varlıklardır. Buna göre; Tanrı, emir ve buyruklarını nasıl iletmektedir? Tanrı ile insan arasında iletişim nasıl gerçekleşmektedir? gibi sorular sorgulanır.
TANRI ÜZERİNE FELSEFİ TARTIŞMALAR

Tek Tanrı İnancı (Monoteizm): Yalnız tek bir Tanrı vardır. Bu tanrı evreni yaratmış ve evreni yönetmektedir. İslamiyet,Hıristiyanlık, Yahudilik tek tanrılı dinlerdir.

Çok Tanrı İnancı (Politeizm) : Birden çok tanrının olduğunu savunan anlayıştır. Dünyada birbirinden farklı çok tanrı inançlarının olduğunu görmekteyiz. Budizm, Hinduizm gibi. Eski Yunan tanrıları, Mısır tanrıları vs.

TANRININ VARLIĞINA İLİŞKİN BAZI YAKLAŞIMLAR



A. TANRININ VARLIĞINI KABUL EDEN GÖRÜŞLER

1) TEİZM (Tanrıcılık) : Tanrı'ya inanma anlamına gelir. Bütün varlıkların yaratıcısı olan bir tanrının var olduğuna inanmaktır. Tanrı; her şeye gücü yeten, her şeyi gören,bilen,işiten, ezeli ve ebedi varlıktır. Teist düşünürler, Tanrı'nın varlığını akıl yoluyla temellendirmek için kanıtlar ileri sürmüşlerdir.

• 
  Ontolojik Kanıt (Varlık Kanıtı) : İnsanda "en yüksek iyi, en mükemmel varlık" fikri varsa, o varlığın kendisi de olmak zorundadır. Mükemmellik fikri, mükemmelin var olmasını gerektirir. O varlık da Tanrı'dır. (Aklımda var olan gerçekte de var olmak zorundadır.)
  
• 
  Kozmolojik Kanıt / Evrendeki Düzen Kanıtı: Hiçbir şey nedensiz olarak meydana gelmez. Var olan her şeye, mutlak olarak kendisinden önce gelen bir şey neden olmuştur. Bu neden sonuç zinciri sonsuza kadar gidemez; böylece evrenin temelindeki ilk nedene ulaşırız. Bu ilk neden Tanrı'dır. Evrendeki her şeyde bir düzen görülmektedir. O halde evrene düzen veren, güç ve irade sahibi bir varlık olarak Tanrı’nın olması gerekmektedir. Gezegenlerin yörüngelerindeki hareketleri bir düzenin varlığına, bu da Tanrı’nın varlığına kanıt oluşturmaktadır.
  

2) DEİZM (Yaradancılık): Yalnızca Tanrı'nın yaratıcı olma özelliğine ağırlık verir. Tanrı evreni yaratmış ve bırakmıştır. Tanrı evreni yaratıp bıraktıktan sonra evrenle, insanla ve insan hayatıyla ilgilenmez, o kendi köşesine çekilmiştir. Deizm peygamber, vahiy, mucize gibi dini olguları reddetmiştir. Deizmi savunanlar belli bir dinin inançlarını benimsemezler.

3) PANTEİZM ( Tümtanrıcılık) : Doğa ile Tanrı aynı şeydir, özdeştir, iç içedir. Her şey Tanrı'nın bir parçasıdır. Tanrı her şeydir, her yerdedir.

4) PANENTEİZM : Teizm ile Panteizm arasında kendine yer bulmaya çalışan bir anlayıştır. "Her şey Tanrıdandır." diyen bir görüştür. Maddi evrenin Tanrı'nın bir parçası olduğuna inanmadır. Tanrı, evrendeki her şeyde kendini gösterir fakat evrenden daha büyüktür. Tanrı hem evrenin içindedir hem de evrenin dışındadır. Temsilcileri; İbn-ül Arabî, Hegel, Spinoza.

  Panteizm ile Panenteizm arasında önemli bir fark vardır. Panteizm'de her şey Tanrı'dır. Panenteizm'de ise, her şey Tanrı'dan oluşmuştur. Ruhun tek amacı, oluştuğu Tanrı'ya dönmektir.

B. TANRININ VARLIĞINI REDDEDEN GÖRÜŞ

ATEİZM (Tanrıtanımazlık) : Tanrı'nın varlığını reddeden görüşlere ateizm, kişilere de ateist denir. Ateizm, inançsızlığı ve tüm dinlere karşı olmayı ifade eder. Yaratıcı bir gücün varlığını kabul etmeyip, evrenin maddesel bir bütün olarak kendiliğinden var olduğunu öne sürer. Bundan dolayı ruhun ölümsüzlüğünü ve ahiret hayatının varlığını kabul etmez. Ateizm, Tanrı'nın var olmadığını gösteren kanıtlar bulmaya çalışır.

• 
  Kötülük Kanıtı: İçinde yaşadığımız dünya depremler, salgın hastalıklar,kuraklık gibi kötülüklerle dolu bir dünyadır. İnsanın bu kadar kötülüğün karşısında nasıl olup da mutlak iyi olarak belirtilen bir Tanrı'nın varlığına inanabileceği sorgulanır. Her şeye gücü yeten Tanrı bütün kötülüklerin ortaya çıkmasına engel olabilir.Her şeye gücü yeten bir Tanrı'nın var oluşuyla bu dünyadaki kötülüklerin bağdaştırılamayacağı varsayımından hareketle Tanrı'nın varlığı reddedilir.
  
• 
  Ahlaki Gerekçeler Kanıtı: Bu görüşteki düşünürler, ahlak söz konusu olduğunda, insanın Tanrı tarafından belirlenmiş bir özünün bulunmadığını, insanın özünü kendisinin belirlediğini savunmuşlardır. İnsan özgürlüğünün ancak Tanrı var olmadığı zaman söz konusu olabileceğini iddia etmişlerdir. Düzeni sağlayan Tanrı değil, insanlardır. Bu görüşü savunan filozoflar Sartre ve Nietzsche’dir.
  
• 
  Bilimsel Disiplinlerden Hareket Eden Kanıt : Bazı bilim insanları ve düşünürler, Tanrı'nın insanlar tarafından uydurulmuş bir varlık olduğu görüşünü desteklemişler ve ateizme giden yolu genişletmişlerdir. Evren hakkında git gide artan bilgimizin bir Tanrı varsayımını gereksiz kıldığını savunmuşlardır.
  

C. TANRININ VARLIĞI VEYA YOKLUĞUNUN BİLİNEMEYECEĞİNİ SAVUNAN GÖRÜŞ

AGNOSTİSİZM (Bilinmezcilik) : Bu yaklaşım Tanrı'nın varlığıyla ilgili şüpheci bir tutum sergiler. Agnostikler, Tanrı var ya da yok diye bir yargı belirtmezler. Yalnızca bunun hakkında bir bilgi sahibi olamayacağımızı ifade ederler. İnsan donanımı Tanrı'yı bilmek için yetersizdir. Bu anlayışa sahip olanlar; Protagoras, Huxley, Kant, A.Comte,D.Hume, Spencer, Hamilton, Littre gibi düşünürlerdir.