Tərcüməçilər: Ağabala Mehdiyev, Elşən Mahmudov, Etibar Quliyev Redaktorlar: İxtisas redaktoru

Hədis:

4133. İmam Sadiq (ə): «Allah nadanlıqdan uzaq alimdir. Ölümün ona yaxınlaşmadığı bir həyatdır. Zülmət və qaranlığın olmadığı bir aydınlıq və işıqlıqdır.»⁷³⁶

4134. İmam Kazim (ə): «Allah, həyatı bəxş edilmiş olan bir canlı deyil....əksinə, O, öz-özlüyündə diridir.»⁷³⁷

1249. Allah (hər şeyi) biləndir.

Quran:

«Qeybin açarları Allahın yanındadır. Onları ancaq Allah bilir. Allah suda və quruda nə varsa bilir. Elə bir düşən yarpaq yoxdur ki, Allah bilmədən düşsün. Yerin zülmətləri içində elə bir toxum, elə bir quru və yaş yoxdur ki, məhz açıq-aydın kitabda olmasın.»⁷³⁸

Hədis:

4135. İmam Əli (ə): «Sulardakı damcıların, göylərdəki ulduzların, havaya dağılmış toz dənəciklərinin sayı, sərt daş üzərində qarışqanın hərəkəti, gecənin qaranlığında qarışqaların yatdıqları yerlər Ondan gizlin deyildir. Yarpaqların düşdüyü və kipriklərin qarışdığı yerləri bilir.»⁷³⁹

4136. İmam Əli (ə): «Çöllərdəki səsləri, bəndələrin gizlindəki günahlarını, balıqların böyük dənizlərdəki hərəkətlərini, şiddətli küləklərdən suların bir-birinə qarışmasını bilir.»⁷⁴⁰

4137. İmam Əli (ə): «Onun elmi pərdələrin gözəgörünməyən qatlarındın keçər, daxildəki mürəkkəb fikir və inancları əhatə edər.»⁷⁴¹

4138. İmam Əli (ə): «Allah yaranan hər bir şeyi həmişə bilmişdir. Deməli, Onun əşyanı yaranmamışdan tanıması, onu yarandıqdan sonra bilməsi kimidir.» ⁷⁴²

4139. İmam Sadiq(ə) («Allahın məkan barədə elmi, onun yaradıl­masından əvvəl, yaranması ilə eyni vaxtda və ya sonra olmuşdur?» sualına cavabından):–«Allah çox ucadır! O həmişə agah olmuşdur və Onun məkan barədə onun yaradılmasından əvvəlki elmi yaradılmasından sonrakı elmi kimidir. Onun bütün əşyalar barədə elmi məkan haqda elmi kimidir.»⁷⁴³

4140. İmam Sadiq (ə): «Elm Allahın zatıdır. (Elmə məxsus olan) Məlumlar olmamışdan da alim idi. Əşyanı yaratdıqda Onun elmi məluma aid oldu.»⁷⁴⁴

4141. İmam Kazim (ə): «Allahın elmi «haradandır?» sifəti ilə vəsf olunmaz. Allahın elmi «necə?» sifəti ilə təsvir edilməz. Nə elm Allahdan ayrılar, nə də Allah elmdən. Allahla Onun elmi arasında sərhəd yoxdur.»⁷⁴⁵

1250.Allah ədalətlidir.

Quran:

«Həqiqətən, Allah zərrə qədər zülm etməz. Əgər yaxşı bir iş baş verərsə, onu ikiqat artırar və öz tərəfindən də böyük mükafat verər.⁷⁴⁶»⁷⁴⁷

Hədis:

4142.İmam Əli (ə): «Şəhadət verirəm ki, Allah ədalətlə rəftar edərək dada çatan və haqla batili bir-birindən ayıran hakimdir.»⁷⁴⁸

4143. İmam Əli (ə) («Ədalət nədir?» sualına cavabından):–«Ədalət Allahı ittiham etməməyindir.»⁷⁴⁹

4144. İmam Səccad (ə) (Qurban bayramı və cümə gününün duasında):– «Hər an bilirəm ki, nə hökmün və hakimliyində bir zülm rəva görülür, nə də qəzəb və cəzalandırmağında bir tələskənlik var. Çünki (fürsətin) əlindən çıxmasından qorxanlar tələsər və acizlərin zülm etməyə ehtiyacı var. Sən, ey mənim Allahım! Belə işlərdən nə qədər uca və yüksəkdəsən.»⁷⁵⁰

4145. İmam Sadiq (ə) (Dinin təməlləri barədə suala cavabından): «Dinin bünövrəsi tovhid və ədalətdir. Tovhidin mənası özünə rəva bilmədiyini Allahına rəva bilməməyindir. Ədalət isə Allahının onlara görə səni pislədiyi səbəbləri Ona aid etməməyindir.»⁷⁵¹
1251. Allah yaradıcıdır.

Quran:

«Allah hər şeyin yaradıcısıdır. O, hər şeyin qoruyucusudur.»⁷⁵²

Hədis:

4146. Mərvan ibn Müslüm: «İbn Əbiləvcə İmam Sadiqin (ə) yanına gəlib dedi: «Məgər siz Allahın hər şeyi yaratdığını demirsinizmi?» İmam (ə) buyurdu: «Niyə də yox?» «İbn Əbiləvcə dedi: «Mən də yaradıram.» İmam buyurdu: «Necə yaradırsan?» Dedi: «Bir yerdə böyük bayıra çıxıram, bir qədər gözləyirəm və ondan canlılar əmələ gəlir.» İmam (ə) buyurdu: «Hər bir şeyi yaradan onun sayı və keyfiyyətindən xəbərdar olmalı deyilmi?» Dedi: «Nəyə görə də yox?» İmam (ə) buyurdu: «Sən həmin canlıların hansının erkək, hansının dişi olduğunu və nə qədər həyat sürəcəklərini bilirsənmi?» Burada Əbiləvcə dinmədi.»⁷⁵³

4147. İmam Rza (ə): «Öz qüdrət və hikməti ilə hər şeyi heçdən yaradan Allah sitayişə layiqdir. Mövcudatı başqa bir şeydən yaratmayıb ki, heçdən yaratma hesab olunmasın. Varlıqları başqa şeyin səbəbinə yaratmayıb ki, nəticədə yeni yaradılış hesab olunmasın. O, istədiyi hər şeyi istədiyi kimi yaratdı.»⁷⁵⁴
1252. Allah qüdrətlidir.

Quran:

«Məşriqlərin və məğriblərin Rəbbinə and olsun ki, Biz, qadirik.»⁷⁵⁵

Hədis:

4148. Həzrəti Məsih (ə) (Ona «Sənin Allahın dünyanı yumurtanın içində yerləşdirməyə qadirdirmi?» dedikdə): «Acizlik və imkansızlıq sifətləri Allaha aid deyil. Ancaq sizin Ondan istədiyiniz mümkünsüzdür.»⁷⁵⁶

4149. İmam Sadiq (ə): «İblis, İsa ibn Məryəmə (ə) dedi: Sənin Allahın yeri kiçiltmədən və yumurtanı böyütmədən yeri (Yer kürəsini) yumurtanın içində yerləşdirə bilərmi? İsa (ə) buyurdu: Vay olsun sənin halına! Allah gücsüzlük sifətləri ilə vəsf olunmaz. Yer kürəsinin kiçildib, yumurtanı isə (yerin onun içinə yerləşəcəyi qədər) böyütməyə qadir olandan qüdrətli daha kim ola bilər?»⁷⁵⁷

1253. Allah danışandır.

Quran:

«Biz peyğəmbərləri göndərdik. Onların bəzisinin əhvalatını bundan əvvəl sənə danışdıq, bəzisinin əhvalatlarını isə söyləmədik. Və Allah Musa

ilə sözlə (heç bir vasitəsiz) danışdı.»⁷⁵⁸

Hədis:

4150. İmam Əli (ə): «(Allah-taala) xəbər verər, ancaq dil və ya dilçəklərlə deyil. Eşidər, ancaq qulağın dəlikləri və eşitmə alətlərilə deyil. Söz danışar, ancaq tələffüz etməklə deyil. Əzbərləyər, ancaq hafizəsində saxlamaqla deyil...

Mövcudluq qazanmasını istədiyi hər şeyə «ol» deyər və o da yaranar. Ancaq Onun bu deməyi, qulaq pərdələrini döyəcləyən səslə, nə də eşidilən avazla deyil. Əksinə, pak Allahın sözü əvvəl mövcud olmamış, (əməli) yaradan və təcəssüm etdirən əməlidir. Çünki (onun əməli də) qədim və əzəli olsaydı, O, ikinci Allah olardı.»⁷⁵⁹
1254. Allah istəyəndir.

Quran:

«Bir şeyi istədiyi zaman Allahın buyruğu ona ancaq «Ol!» deməkdir. O da olar.»⁷⁶⁰

Hədis:

4151. İmam Kazim (ə): «Şeylər heç bir söz deyilmədən, heç bir fikir düşünülmədən və ya dil söz açmadan Onun iradə və istədiyi ilə yaranır.»⁷⁶¹

1255. Allah aşkar və gizlindir.

Quran:

«Əvvəl də, axır da, zahir də, batin də Odur. O, hər şeyi həmişə biləndir.»⁷⁶²

Hədis:

4152. İmam Əli (ə): «(Allah) Yaratdıqlarındakı heyrətamiz şeylərə görə görənlər üçün aşkar, izzətinin əzəmətinə görə isə düşünənlərin təsəvvüründən gizlindir.»⁷⁶³

4153. İmam Rza (ə): «Aşkardır, ancaq hisslər və duyğularla deyil. Görünəndir, ancaq gözlə görünən aşkarlıqdan deyil. Gizlindir, ancaq uzaq olmağa görə deyil.»⁷⁶⁴
1256. Allah sahibdir.

Quran:

«Göylərin və yerin ixtiyarı Allaha məxsusdur. Allah hər şeyə qadirdir.»⁷⁶⁵

Hədis:

4154. İmam Əli (ə): «Allahdan başqa hər bir sahib, quldur.»⁷⁶⁶

4155. İmam Əli (ə) («Allahdan başqa kimsədə güc yoxdur» ayəsinin təfsirində): «Allah olan yerdə biz heç nəyin sahibi deyilik. Yalnız Onun Özünün mülkiyyətimizə verdiyi şeylərin sahibiyik. Bizdən daha layiq olan şeyi mülkiyyətimizə verdikdə bizim öhdəmizə vəzifə qoymuşdur. Onu bizdən geri aldıqda, vəzifəni boynumuzdan götürmüşdür.»⁷⁶⁷
1257. Allah eşidən və biləndir.

Quran:

«Allah ədalətlə hökm edər. Ancaq onların Allahdan başqa ibadət etdikləri isə heç bir şeyə hökm edə bilməzlər. Həqiqətən, Allah eşidən və görəndir.»⁷⁶⁸

Hədis:

4156. İmam Əli (ə): «Allah eşidəndir, ancaq eşitmə alətləri ilə deyil.»⁷⁶⁹

4157. İmam Baqir (ə): «Allah eşidən və biləndir. Elə gördüyü şeylə eşidər və eşitdiyi şeylə də görər.»⁷⁷⁰

4158. İmam Rza (ə): «Heç bir gizlin iş, hətta qara qarışqanın zülmət gecədə qara sərt daşlar üzərində, yerin altında və dənizlərdə ayaq izinin belə, Ondan gizlin olmadığına görə deyirik: O görəndir.»⁷⁷¹

1258. Allah lətif və agahdır.

Quran:

«Gözlər Onu (görüb) dərk etməz. O, gözləri dərk edir. O, lətifdir və hər şeydən xəbərdardır.»⁷⁷²

Hədis:

4159. İmam Rza (ə): «Allahın lətifliyi azlıq, darlıq və ya xırdalıq demək deyil, əksinə (elm və qüdrətinin) şeylərə nüfuzu və dərkedilməzliyidir. Agah odur ki, heç nə ondan gizlin və gözündən uzaq olmaz. Allahın (şeylərdən) agahlığı, sınağa və nəticə almağa görə deyil. Çünki, sınamaq və nəticə almaq (bir elmdən başqa bir elmə çatmaq) iki elmdir və bu ikisi olmasaydı, elm və bilik də olmazdı. Belə olan kimsə (elmi və biliyi təcrübə ilə qazanan) əvvəlcə alim olmamışdır. (Allahın biliyi bu yollarla qazanılmadığına görə, deməli, O, həmişə agah olmuşdur).»⁷⁷³

1259. Allah qüdrətli və yenilməzdir.

Quran:

«Əmrimiz gəldikdə Bizdən bir mərhəmət olaraq Salehi və onunla birlikdə iman gətirənləri xilas etdik və o günün rüsvayçılığından qurtardıq. Həqiqətən, sənin Allahın yenilməz qüdrət və qüvvət sahibidir.»⁷⁷⁴

«Hər kəs izzət, şərəf-şan istəsə (bilsin ki,) bütün izzət, qüdrət, şərəf-şan ancaq Allaha məxsusdur.»⁷⁷⁵

Hədis:

4160. İmam Əli (ə): «Ondan başqa hər bir güclü acizdir.»⁷⁷⁶

4161. İmam Əli (ə): «Hər bir şey Onun müqabilində mütidir və hər şey Onunla qalacaqdır. Hər möhtacı ehtiyacsız edən, hər zəlilə izzət bəxş edən və hər gücsüzə qüdrət verəndir.»⁷⁷⁷

4162. İmam Əli (ə): «Ondan başqa hər bir əziz zəlildir.»

4163. İmam Əli (ə): «İzzət və böyüklük libası geymiş və bu iki surəti məxluqu üçün deyil, özü üçün seçən Allah, sitayişə layiqdir.»⁷⁷⁸
1260. Allah hikmət sahibidir.

Quran:

«Əlbəttə, doğru olan xəbər budur. Allahdan başqa heç bir tanrı yoxdur. Şübhəsiz ki, Allah qüvvət və hikmət sahibidir.»⁷⁷⁹

Hədis:

4164. İmam Baqir (ə) («Allah gördüyü işlərə görə niyə sorğu-suala tutulmur?» sualına verdiyi cavabdan): «Çünki gördüyü hər bir iş hikmətli və doğrudur.»⁷⁸⁰

1261. Allah Saməddir (ehtiyacsızdır).

Quran:

«Allah saməddir (dəyişilməz, ehtiyacsız, ucadır).»⁷⁸¹

Hədis:

4165. İmam Hüseyn (ə): «Saməd odur ki, içiboş olmasın. Saməd odur ki, sərvərliyi və ağalığı zirvələrdə olsun. Saməd odur ki, nə yesin, nə də içsin. Saməd odur ki, yatmasın. Saməd elə varlıqdır ki, daima olmuşdur və olacaqdır.»⁷⁸²

1262. Allah hər yerdədir.

Quran:

«Siz harada olsanız, O sizinlədir. Allah sizin nə etdiklərinizi görəndir.»⁷⁸³

Hədis:

4166. İmam Əli (ə)–(Pak Allahı vəsf edərkən): «O hər bir məkanda, hər bir zamanda, hər bir insan və cinlə birlikdədir.»⁷⁸⁴

4167. İmam Sadiq (ə) (Əbu Cəfərin⁷⁸⁵ «Odur göylərin və yerin Rəbbi» ayəsi haqda sualına cavabından):–«Elədir. O hər yerdədir.» Ərz etdim: «Onun zatı hər yerdədir?» Buyurdu: «Vay olsun sənin halına. Məkanın həddi-hüdudu var. Buna görə əgər «Allah öz zatı ilə hər yerdədir» desən «ölçü və bu kimi şeylərə sığışar» deməyin da lazımdır. Ancaq O, öz yaratdıqlarından ayrıdır və Onun elmi, qüdrəti, əhatəliliyi, iqtidarı və hakimiyyəti yaratdıqlarının hamısını bürümüşdür.»⁷⁸⁶
1263. Zatın sifətləri və felin sifətləri.

4168. İmam Sadiq (ə): «Bizim Allahımızın zatı nurdur. Zatı diridir, zatı bilən və zatı saməddir.»⁷⁸⁷

4169. İmam Rza (ə): «İstək və iradə felin sifətlərindəndir. Buna görə də Allah-taalanın həmişə istəyən olduğunu fikirləşənin Allaha inamı yoxdur.»⁷⁸⁸
1264. Bütün sifətlər.

4170. İmam Əli (ə): «Dinin başlanğıcı Allahı tanımaqdır. Allahı tanımağın zirvəsi isə Onun varlığına inanıb etiraf etmək və Onu təsdiqləməyin kamalı, tək olduğunu bilməkdir. Onu tək bilməyin zirvəsi (cism və məkandan və bu ikisinə aid olanlardan) xalis saymaqdır. Xalis saymağın zirvəsi, sifətləri Ondan uzaq bilməkdir. Çünki hər bir sifət vəsf edilənlə fərqli olduğunu təsdiqləyir. Hər bir təsvir olunansa, sifətdən fərqlənməsinin təsdiqidir. Belə isə kim Allahı vəsf edərsə, Ona oxşar və bənzər yaratmış, hər kim Ona oxşar və bənzər təsəvvür etsə Onu iki saymış olar. Hər kim Onu iki sayarsa, Onun hissədən ibarət olmasına inanmışdır. Onun hissələri olmasına inanan Onu tanımamışdır. Onu tanımayan Ona işarə edər və Ona işarə edənsə Onu (hədd-hüdud və istiqamətlə) məhdudlaşdırar. Onun üçün hədd müəy­yən­ləşdirən Onu saya gətirmişdir. Hər kim «O nədədir?» deyə soruşsa, Allahı bir məkanda yerləşdirmişdir. Hər kim «O nəyin üstündədir?» demiş olsa, hansısa bir məkanın Onunsuz olduğunu sanmışdır. Varlığı var, ancaq varlığı yaradılmış deyil. Mövcuddur, ancaq yoxluqdan yaranmayıb. Hər bir şeylədir, ancaq belə deyil ki, ona bənzəmiş olsun. Hər şeydən ayrıdır, ancaq belə deyil ki, ondan kənarda və ayrı olmuş olsun. Faildir, ancaq belə deyil ki, fəaliyyətdə olsun və alətdən istifadə etsin. Görmək üçün bir varlıq olmayan zaman da görən idi. O tək və yeganə idi.(Hətta) o zaman ki,ülfət bağlamağa və ya yoxluğundan tənhalıq duymağa kimsə və yaxud nə isə yox idi.»⁷⁸⁹

ioooooop