Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


TERMIZ AGROTEXNOLOGIYALAR VA INNOVATSION RIVOJLANISH INSTITUTI


QISHLOQ XO’JALIK HAYVONLARI FIZIOLOGIYASI
FANI BO‘YICHA
Labaratoriya mashg’ulot materiallari.
Bilim sohasi: 400000 - Qishloq va suv xo’jaligi


Ta’lim sohasi: 410000 - Qishloq, o’rmon va baliq xo’jaligi


Ta’lim yo’nalishlari: 60811500- Zooinjeneriya (turlar bo’yicha) sirtqi.


TERMIZ-2023
1-Laboratotiya mavzusi: Eritrotsitlar va leykotsitlar sonini sanash. Leykotsitar formulani aniqlash. Gemoglobin miqdorini aniqlash. Eritrotsitlarni cho’kish teligini aniqlash.


Darsning maqsadi: Eritrotsitlarning tuzilishi, tarkibi, vazifasi ahamiyati haqida tushunchaga ega bo’lish; hayvonlar qonidagi eritrotsitlar sonini sanashni va miqdorini aniqlashni o’rganish.
Darsga kerak bo’ladigan hayvonlar va jihozlar:
1. Qishloq xo’jaligi va laboratoriya hayvonlari.
2. Reaktivlar: spirt, efir, yod eritmasi, 3%-li osh tuzi eritmasi.
3. Jihozlar: qaychi, qon olish uchun igna, paxta, melanjer, Goryaev sanoq kamerasi, qoplovchi oynalar, mikroskop.
Adabiyotlar:

1. 
   R.X.Xaitov, B.Z.Zaripov, Z.T.Rajamurodov «Hayvonlar fiziologisiya» Toshkent, «O’qituvchi», 2005 yil 3-16 betlar.
   
2. 
   V.Xusainova, Z.Toshpo’latov «Qishloq xo’jalik hayvonlari fiziologiyasi» Toshkent «O’zbekiston» 1994 yil 180-198 betlar.
   
3. 
   D.E.Eshimov, R.F.Ro’ziqulov “Hayvonlar fiziologiyasi fanidan” amaliy labaratoriya mashg’ulotlari. Toshkent “Ilm-Ziyo” 2012 yil.
   
4. 
   Barcha chorvachilik tarmoqlariga tegishli «Qo’ychilik, qoramolchilik, cho’chqachilik, parrandachilik va hakozo» adabiyotlar, jurnallar, maqolalar
   

Eritrotsitlar - aksariyat issiq qonli hayvonlarda disksimon, tuya va lamalarda esa oval shaklida bo’ladigan yadrosiz hujayralardir; amfibiya, reptiliya, baliqlar va qushlarda yadroli, oval shaklida bo’ladi. Qishloq xo’jalik hayvonlari qonidagi eritrotsitlarning o’rtacha diametri 4-7 mikronga teng.
Tarkibida 60% suv va 40% quruq modda saqlaydi. Quruq moddasining 90%ini gemoglobin, 5,8% ini oqsillar, qolgan qismini esa lipoidlar, glyukoza, mineral tuzlar tashkil qiladi. Eritrotsitlarda katalaza, karboangidraza kabi fermentlar bor.
Eritrotsitlar organizm uchun benihoya katta ahamiyatga ega bo’lgan hu-jayralardir. CHunki ular o’z tarkibidagi gemoglobinga kislorodni birik-tirib olib, organizmdagi hamma organ va to’qimalarga tashib beradi.
Eritrotsitlar kislorodni tashishdan tashqari karbonat angidrid va ayrim oziqa moddalarni (masalan: aminokislotalarni) ham tashiy oladi.
Eritrotsitlar ari uyasiga o’xshash katakchali tuzilishga ega. Gemoglobin esa ana shu katakchalarda joylashadi va eritrotsitlarga qizil rang bag’ish-laydi. Ularning qizil qon hujayralari deb atalishiga ham sabab shu.
Qonda eritrotsitlar ko’p bo’lganligi uchun eritrotsitlari sanalayotgan qon tegishli ravishda 100-200 marta suyultiradi. So’ngra 1 mm³ hajm qon-dagi eritrotsitlarning miqdori millionlarda hisoblanadi.
Hayvonlar va parrandalarning 1 mm³ qonidagi eritrotsitlar miqdori (million hisobida):
Qoramol - 6,5 Tuya - 13,0
Qo’y - 9,5 Quyon - 6,0
Echki - 15,0 Tovuq - 3,5
CHo’chqa - 6,5 O’rdak - 3,8
Ot - 7,0 It - 6,5
Qonda eritrotsitlarning ko’payib ketishiga eritrotsitoz, kamayib ketishiga esa eritropeniya deyiladi.