Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti

Materiallarni baholash usullari.
Jahonda sarflangan materiallarning haqiqiy tannarxini aniqlashda baholashning quyidagi usullaridan foydalaniladi:
FIFO — o‘rtacha chamalangan baholar bo‘yicha, birinchi tushum — birinchi xarajat;
LIFO — o‘rtacha chamalangan baholar bo‘yicha, oxirgi tushum — oxirgi xarajat;
AVEKO — o‘rtacha tannarx.
O‘zbekiston Resbulikasi Buxgalteriya hisobi milliy standartining 4 standartida materiallarni baholashda korxonaning ishlab chiqarish xususiyatini hisobga olgan xolda ma’qul usulidan foydalanish tavsiya etilgan.
Xarajatlarni guruhlash tamoyillari.
“Xarajatlar tarkibi to‘g‘risida”gi Nizomda barcha xarajatlar quyidagicha guruhlangan:

1. 
   Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar (bunday xarajatlarga ishlab chiqarishda bevosita qatnashgan xarajatlar kiradi):
   

1. 
   bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar;
   
2. 
   bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari;
   

4. 
   boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar shu jumladan, ishlab chiqarish xususiyatlariga ega bo‘lgan ustama xarajatlar.
   

2. 
   Ishlab chiqarish tannarxiga kiritilmaydigan, ammo asosiy faoliyatdan olingan foydada hisobga olinadigan davr xarajatlariga kiritiladigan xarajatlar (bunday xarajatlarga ishlab chiqarishda bevosita qatnashmaydigan xarajatlar kiradi):
   

1. 
   sotish xarajatlari;
   
2. 
   ma’muriy-boshqarish xarajatlari;
   

4. 
   boshqa operatsion xarajatlar va zararlar.
   

3. 
   Xo‘jalik yurituvchi sub’ektning umumxo‘jalik faoliyatidan olingan foyda va zararlarni hisoblab chiqishda hisobga olinadigan xo‘jalik yurituvchi sub’ektning moliya- viy faoliyati bo‘yicha xarajatlari:
   

1. 
   foizlar bo‘yicha xarajatlar;
   
2. 
   xorijiy valuta bilan operatsiya bo‘yicha salbiy kurs tafovutlari;
   

4. 
   qimmatli qog‘ozlarga qo‘yilgan mablag‘larni qayta baholash;
   
5. 
   moliyaviy faoliyat bo‘yicha boshqa xarajatlar.
   

5-mavzu. Hujjatlashtirish va inventarizatsiya
Reja:

1. 
   Hujjatlar va ular haqida tushuncha.
   
2. 
   Hujjatlarning turlari.
   
3. 
   Hujjatlardagi rekvizitlar va hujjatlarni rasmiylashtirish
   

4. 
   Hujjatlarning aylanishi.
   
5. 
   Inventarizatsiya haqida tushuncha, uning ahamiyati va turlari.
   
6. 
   Inventarizatsiya o‘tkazish va natijasini rasmiylashtirish.