Termiz davlat universiteti

2.2-jadval

B.Blum taksonomiyasi bo‘yicha o‘quv maqsadlari toifalariga mos keluvchi fe’llar namunalari

№	O‘quv maq­sadlari	Fe’llar
	Bilish	Qaytarib aytish Qayd qilish Xabar berish Nomlamoq, atamoq YOzmoq	Ifodalash farqlash tanib olish aytib berish takrorlash
	Tushunish	Dalillar keltirmoq Almashtirmoq Aniqlamoq, belgilamoq Tushuntirmoq	o‘tkazish, aylantirish o‘zgartirib berish surat bilan ko‘rsatish izoh berish, ochib tashlash.
	Qo‘llash	Tadbiq etish Hisoblab chiqarish Namoyish etish Foydalanish, o‘rganish.	Aniqlash bajarish hisoblash amalga oshirish, echish
	Analiz	Keltirib chiqarish Ajratib ko‘rsatish Differensiyalash Tasniflash Taklif etish	oldindan aytish qismlarga ajratish taqsimlash tekshirish guruhlash
	Sintez	Kashf etish Umumiylashtirish Rejalashtirish Ishlab chiqish	tizimga solish, qo‘shish ulamoq tuzish loyihalash
	Baholash	Diagnostikalash Isbotlash Asoslash O‘lchash Ma’qullash	baholash, tekshirish nazorat qilish, taqqoslash, solishtirish, qiyoslash

O‘quv fani bo‘yicha o‘quv maqsadlarni aniqlashtirish bu taksonomiya asosida uch bosqichda o‘tkazish tavsiya etiladi:

Birinchi bosqichda har bir mavzu bo‘yicha tayanch iboralarni aniqlash lozim. Odatda bu 3…5 tayanch iboralar yoki atamadan iborat. Tayanch iboralar, atamalar, tushunchalar yig‘indichi mavzuning asosiy mazmunini, uning mohiyatini belgilaydi. Bir fan bo‘yicha tayanch iboralar, atamalar, tushunchalarning umumiy soni bir necha o‘nlikdan, bir necha yuztagacha bo‘lishi mumkin.

Ikkinchi bosqichda fan, bo‘lim, mavzu bo‘yicha o‘quv maqsadlar toifasini aniqlash lozim.

O‘quv maqsadlarning bunday bo‘linishi, ishlab chiqarishda texnologik jarayonni bosqichma-bosqich, operatsiyalarga, bo‘linmalarga bo‘lib bajarilishiga o‘xshaydi.

O‘quv maqsadlarini aniqlashtirish tabiiyligi, o‘quv maqsadlarning majmuasi «o‘quv maqsadlar daraxtini» shakllantirish bilan belgilanadi.

D araxtning asosiy tubi fanning o‘quv maqsadi;

1. 
   SHoxlari – bo‘lim (modul)larning o‘quv maqsadi;
   
2. 
   SHoxchalari – mavzular o‘quv maqsadi;
   
3. 
   Barglari – tayanch ibora­larning o‘quv maqsadi.
   

2.1-rasm. O‘quv maqsadlar «Daraxti».
Uchinchi bosqich o‘quv maqsadlarga erishilish mezonlarini belgilash lozim, ya’ni maqsadni shunday ifodalash kerakki, unga erishilganligini adashmasdan aniqlash mumkin bo‘lsin. Bu qaysi sohada (o‘quv jarayonida yoki ishlab chiqarishda) qo‘llanilishidan qat’iy nazar, «texnologiya» atamasining mazmunidan kelib chiqadigan asosiy talablardan biridir.

Bunday aniq tasniflash o‘quv jarayonini maqbul rejalashtirish va rejalashtirilgan o‘quv natijasiga erishishni ta’minlaydi.

Rejalashtirilgan natijaga erishganlikni, ya’ni o‘quv maqsadini amalga oshirishni faqat tashqi ko‘rinishlarga qarab baholash mumkin – savollarga javob, masalalarni echish va boshqalar, shuni alohida ta’kidlash kerakki tashqi belgilarga ko‘ra baholashda talabaning ichki holatidagi o‘zgarishlar uning intelektual rivojlanishi hisobga olinmaydi. Bu esa o‘qitish maqsadlaridan biridir.