Termodinamika va statistik fizikadan oraliq nazorat savollari

Adiabatik jarayon.

Adiabatik jarayon, termodinamikasida qonuniylik bilan bog'liq bir jarayondir. Bu jarayonda energiya almashinuvining ish oqimlarida, yani issiqlik almashinuvi yo'q bo'ladi. Boshqa so'zlar bilan aytganda, adiabatik jarayonda sistemga tashqari ish yoki energiya almashinuvi yo'q bo'ladi.


Adiabatik jarayonlar katta tarkalganlikda bo'lgan sistemlar yoki energiya almashinuvi juda tez bo'lgan holatlarda sodir bo'lishi mumkin. Bu jarayonlar, qayta isitish va sovutish, ish almashinuvi va energiya almashinuvi yo'q bo'lgan boshqa jarayonlardan farq qiladi.


Adiabatik jarayonlar quyidagi formulalar bilan ifodalangan:


1. Q = 0: Bu formulada Q, sistemga tashqari ish miqdori bo'ladi. Adiabatik jarayonda bu miqdor 0 ga teng bo'ladi, ya'ni ish almashinuvi yo'q.


2. ΔQ = 0: ΔQ, sistemning issiqlik almashinuvi miqdori bo'ladi. Adiabatik jarayonda bu miqdor ham 0 ga teng bo'ladi, ya'ni issiqlik almashinuvi yo'q.


Adiabatik jarayonlar, energiya saqlanishining o'zgarishini ifodalayadi. Sistemning har qanday o'zgarishi uchun energiya saqlanadi, ya'ni energiya o'zgarishsizligi ko'rsatadi.


Adiabatik jarayonlar, termodinamika fanida keng qo'llaniladi, masalan, gazning adiabatik jarayonida ish oqimlarini tushuntirish, gazning temperaturasi va bosimi orasidagi bog'lanishni aniqlash va boshqalar. Bu jarayonlar, termodinamika sistemlarini tahlil qilishda va termodinamik qonunlarni tushuntirishda muhim rol o'ynayadi.

6. 
   Politropik jarayon
   

Politropik jarayon, termodinamikasida qonuniylik bilan bog'liq bir jarayondir, deb nomlanadi. Bu jarayonda, bir sistemning bosimi va hajmi o'rtasidagi bog'lanish qonuni ifodalangan bo'ladi. Politropik jarayonlar, ideal gazning davraniishini va boshqa sistemlar uchun ham model qilishda qo'llaniladi.


Politropik jarayonlarni ifodalash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:


PⁿV^m= const


Bu formulda P, bosimni ifodalaydi, V esa hajmini. "n" va "m" esa politropik koeffitsiyentlar bo'ladi. Bu koeffitsiyentlar jarayonning xususiyatlarini belgilayadi. Agar "n" va "m" soni bir xil bo'lsa, jarayon isothermal (harorat o'zgarmaydigan) yoki izokorik (hajm o'zgarmaydigan) jarayonlarni ifodalayadi. Aks holda, jarayon politropik bo'ladi.


Politropik jarayonlar o'rnatilgan koeffitsiyentlar orqali tushuntirilishi mumkin:


1. n = 0: Bu hol, izobarik jarayonni ifodalayadi, yani bosim o'zgarmaydi, lekin hajm o'zgarmaydi. Misol uchun, bir gazning hajmi o'zgarmaydigan bir ish jarayonida.


2. n = 1: Bu hol, izotermik jarayonni ifodalayadi, yani harorat o'zgarmaydi, lekin hajm va bosim o'zgaradi. Misol uchun, ideal gazning temperaturasi o'zgarmaydigan bir ish jarayonida.


3. n = γ: Bu hol, politropik jarayonning asosiy formulasi bo'ladi, yoki adiabatik indeks deb nomlanadi. Bu indeks, gazning termodinamik xususiyatlariga bog'liq bo'ladi. Misol uchun, ideal gazning adiabatik jarayonida γ indeksi qo'llanadi.


Politropik jarayonlar termodinamik sistemlarning xususiyatlari va o'zgarishlarini tushuntirishda qo'llaniladi. Bu jarayonlar, motorlar, turbinlar va kompressorlar kabi texnik vositalarning ishlashini tushuntirishda ham muhim ahamiyatga ega.

7.