Təsərrüfat uçotu haqqinda anlayiş, onun inkişafı və bazar iqdisadiyyatı şəraitində mahiyyəti və əhəmiyyati

2000	2003	2004	2005	2006	2007
2008
Yük daşınmışdır, min ton	29092	40927	40794	46741	48807	47939	48715
o cümlədən tranzit	8572	18837	15244	15051	12006	11014	11816
Yük dövriyyəsi, milyon ton-km	8405	12394	11482	13446	13881	12697	12782
o cümlədən tranzit yüklərin dövriyyəsi	3626	8284	6706	6680	5378	4927	5350
Sərnişin daşınmışdır, milyon sərnişin	152.1	156	158.2	158.7	163.8	179.5	192.3
Sərnişin dövriyyəsi, milyon sərnişin-km	3049	3142	3348	3423	3493	3855	4120.1
Yük daşınmasından əldə olunan gəlir,mlyn. manat	113.9	178.9	166.3	191.7	198.7	210.2	230.8
Sərnişin daşınmasından əldə olunan gəlir, mlyn. manat	19.3	22.2	22.5	22.8	23.2	25.9	30.4

© Azərbaycan Respublikasının Dövlət

Statistika Komitəsi

Aparılan araşdırmalara əsasən dünyada 1 km² sahədə 8.8 metr dəmiryolu , 103 metr avtomobil yolu və 0.4 metr daxili su yollari vardır. Azərbaycan respublikasının ərazisinin hər 1000 km² –nə 34.3 km dəmiryolu , o cümlədən 21.5 km magistral neft kəməri , 31.7 km magistral qaz kəməri , 217.4 km şosse yolları düşür.

Hər bir nəqliyyat növü 3 əsas komponenti özündə birləşdirir. Bura : yollar , terminallar və nəqliyyat vasitələri aiddir.

Əlaqə yolları dedikdə nəqliyyat vasitəsinin özünün funksiyasını yerinə yetirdiyi mühit başa düşülür. Yolların 3 növü var :

1.Təbii.

2.Yaxşılaşdırılmış.

3.Süni.

Yollar üzərində daşınmaların təmin edilməsi üçün xüsusi nəqliyyat tikililəri tələb olunur.Bunlar bilavasitə əlaqə rolunu oynayir.Bu cür tikililər terminal adlanır.

Terminal təmin edir :

1.Yük axınlarının birləşdirilməsini.

2.Verilən əlaqə yolu ilə hərəkət edən nəqliyyat vasitəsini digər nəqliyyat vasitəsi ilə asan dəyişməsi.

Nəqliyyat vasitələrinin 2 növü var :

1.Qarışıq nəqliyyat vasitələri.

2.Bağlanmış nəqliyyat vasitələri.

Qarışıq nəqliyyat vasitələrinin konstruksiyasına güc avadanlıqları daxildir.Bağlanmış nəqliyyat vasitələrində ayrı-ayrı güc və yük hissələri vardır.

Sonda qeyd etmək lazımdır ki , iqtisadiyyatın bütün digər sahələrinin işinin səmərəliliyi bilavasitə nəqliyat sisteminin işinin səmərəliliyindən asılıdır.Əgər nəqliyyat sistemi olmazsa onda iqtisadiyytın heç bir sahəsində istehsal tsikli baş verməz. Ona görə də nəqliyyat iqtisadiyyatın bütün sahələrinin fəaliyyəti və cəmiyyətin mövcudlugu üçün zəruri hesab olunur.Bütün bunlar nəqliyyatın iqtisadiyyatda əvəzsiz rol oynadığını və mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərir.