Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

3.5.
 
PON texnologiyasi
 
Abonentlar sonini oshishi bilan birgalikda uzluksiz oshayotgan 
turli talablarga ega bo’lgan abonentlar uchun multiservisli tarmoqlarni 
qurishda optimal echimni izlash, FSAN (Full Services Access Network 
group) konsorsiumini yaratishga olib keldi. FSAN tashabbuskori va 
qatnashchilari 
yirik 
aloqa 
operatorlari 
va 
telekommunikatsiya 
qurilmalarini ishlab chiqaruvchilar bo’lib qoldi. 
FSAN konsorsiumi 1995 yilda yaratilgan, 2001 yilda esa EFMA 
(Ethernet in the First Mile Alliance) birlashmasi paydo bo’ldi. Bu ikkala 
tashkilotning asosiy vazifasi passiv optik tarmoq (PON, Passive Optical 
Networking) texnologiyalarining yangisini rivojlantirishdan iborat. 
Buning ma’nosi quyidagicha: optik liniya yakuni (OLT) va optik tarmoq 
yakuni (ONT) orasida daraxtsimon tuzilishda passiv optik tarmoq tashkil 
etishdan iborat. Daraxt uzellarida pasiv optik tarmoqlagichlar 
(splitterlar) o’rnatiladi. 
FSAN, ATM transporti yacheykalari bazasiga asoslangan PON 

---

83 
texnologiyasi uchun standartlar ishlab chiqarish bilan shug’ullanadi. 
EFMA, EPON (Ethernet PON) texnologiyasini standartlashtirish 
bo’yicha ishlar olib boradi. Hozirgi kunda bu standartlar juda aktual 
hisoblanadi, chunki 10 Gbit/s gacha zich tezlikli standartlar paydo 
bo’lmoqda. Shuningdek juda muxim Full Duplex Ethernet IEEE 802.3 
standart paydo bo’ldi. Bu standart aytib bo’lmaydigan darajada 
kechikish muammolarini hal qilish va multiservisli xizmatlarning yangi 
imkoniyatlarini tashkillashtirishni engillashtiradi. 
Bugungi kunda Ethernet keng tarqalgan. Aytishlaricha, dunyoda 
ekspluatatsiya qilinayotgan lokal tarmoqlarning 95 %, 320 mln dan ortiq 
portlar soniga ega va ular Ethernet standartini qo’llaydi. 
Hozirgi vaqtda Ethernet texnologiyasi, axborotlarni uzatish tezligi 
nuqtai nazaridan bo’lgani kabi shiddatli rivojlanish va yangi 
interfeyslarni standartlashtirish nuqtai nazaridan ham afzalliklarga ega. 
Ethernet tarmoqlari xizmat ko’rsatishda va boshqarishda sodda, narxi 
past va ancha keng tarqalgan texnologiyalardan hisoblanadi. 
1998 
yil 
oktyabrida 
XEAI-T 
G.983.1 
(ATM 
transport 
yacheykalariga asoslangan PON) tavsiyasi paydo bo’ldi va u APON deb 
nomlandi. APON tarmog’i bo’ylab uzatish tezligi 622 Mbit/s gacha. 
2001 yil martda quyidagi G.983.3 tavsiya chiqdi, bu tavsiya 
kengaytirilgan imkoniyatlarga ega bo’lgan PONni standartlashtirdi va 
unga BPON (Broadband PON) nomini berishdi. 
PON texnologiyasi yangi funksiyalar bilan to’ldirildi [3]: 

ovoz, video, ma’lumotlarni uzatish imkoni tug’ildi;

ishlab chiqaruvchilar magistral tarmoqqa ulanish uchun OLT 
qurilmasiga va abonent tomonga ulanish uchun ONT qurilmasiga 

---

84 
mos keluvchi interfeyslarni qo’shishdi; 

spektral diapazonni kengaytirish imkoni mavjud; 

bir daraxt sharoitida boshqa to’lqin uzunliklarida qo’shimcha 
xizmatlarning mavjudligi masalan uchunchi to’lqin uzunligida keng 
eshittirishli televidenie. 
APON/BPON, xar xil turdagi ilovalar va ONT orasida 
o’tkazuvchanlik polasasini dinamik taqsimlashi DBA (Dynamic 
Bandwidth Allocation) mumkin va keng polasali kabi tor polasali 
xizmatlarni ham taqdim etadi. 
APON/BPON quyidagi interfeyslarni qo’llab-quvvatlaydi: 

magistral uchun — SDH (STM-1), ATM (STM-1/4), Fast 
Ethernet, Gigabit Ethernet, video(SDI PAL); 

abonent uchun — El (G.703), Ethernet 10/100Base-TX, telefoniya 
(FXS). 
EPON texnologiyasining (APON/BPONlar bilan solishtirganda) 
asosiy
xususiyati shundan iboratki, EPON daraxti ichida fragmentsiz 
(yacheykalarga yoki freymga ajratishsiz) Ethernet kadrlari uzatiladi. 
EPON arxitekturasi, foydalanuvchigacha (uygacha, xonadongacha, 
ofisgacha) bevosita optik tolali kanalni tashkillashtirish masalasini 
echish imkonini beradi. Mazkur texnologiya IP protokollari uchun 
maksimal optimallashtirilgan va Internetga ulanish uchun uncha qimmat 
bo’lmagan keng polasali transportni tashkillashtirishda yaxshi echim 
hisoblanadi (3.11-rasm). 
Oldin aytib o’tganimizdek EPON texnologiyasining muhim 

---

85 
xususiyati, Ethernet kadri fragmentining mavjud emasligidadir. Bu 
kanalni o’tkazuvchanlik polasasini oshiradi. 
Agar operator IP protokoli bazasida tarmoqni qurish masalasini hal 
etgan bo’lsa, bunday tarmoqni EPON texnologiyasi asosida qurish 
oxirgi mil masalasini hal qiladi. 
3.11-rasm. EPON texnologiyasini qo’llash 
Hozirgi paytda IP EPON protokoliga o’tishda buni progressiv 
texnologiya deyish mumkin. EPONni quyidagi yaxshi tomonlarini 
ajratish mumkin: 

---

86 

kanal bo’ylab dastlabki Ethernet -paketlari uzatiladi; 

sodda va uncha qimmat bo’lmagan boshqaruvni ta’minlaydi; 

Ethernet -kommutatsiyalashda ma’lum bir afzalliklarga ega, 
masalan IP protokollari bilan to’liq moslashadi, TLS, 
Broadcast, Multicast, IGMR funksiyalarini qo’llab-quvvalaydi, 
IPTV ni qo’llab-quvvatlash yaxshi tashkil etilgan ayniqsa 
masshtabli installyasiyada. 
Shunday qilib, EPON uncha qimmat bo’lmagan Ethernet 
qurilmasini va optik tolali infrastrukturani birlashtiradi, bu esa 
kelajakda NGN transport tarmoqlarini qurishda muhim hisoblanadi. 
GPON texnologisini APON/BPON texnologiyalarini organik 
rivojlanishi kabi qarash mumkin. XEAI-Nning G.984.3 tavsiyasi 
bo’yicha GPON standarti 2003 yil oktyabrda qabul qilingan. GPON, 
2,5 Gbit/s gacha tezlikda moslashuvchan kadrlar strukturasini 
qo’llaydi. PON daraxti qo’llaniladigan qurilmada bir xil va turli 
tezlikli to’g’ri va teskari oqimni qo’llash mumkin. GPON XEAI-T 
ning G.704.1 GFP (Generic Framing Protocol, kadrlarning umumiy 
protokoli) standartiga asoslangan. U sinxron transportning har xil 
turdagi xizmatlar protokolini (TDM bilan birga) uzatish imkonini 
beradi. 
GPONning 
kamchiligiga, 
ko’p 
satxli 
tizimning 
va 
boshqarishning murakkabligini aytish mumkin. Bu EPON bilan 
solishtirganda ancha qimmatga tushadi. 
PON texnologiyasining afzalligi:.

optik tolalarni etarli darajada tejash va shunga mos 
holda xarajatlarning kamayishi; 

---

87 

optik tolalardan samarali foydalanish; 

yangi abonentlarni tez va oson ulash; 

100 Mbit/s va undan yuqori tezlikda Internetga ulanish; 

uydagi kompyuterlarni Internetga ulashda xarajatlarning kamligi.