GK — Gatekeeper (darvozabon);
SG — Signalling Gateway (signallar shlyuzi);
TG — Trunking Gateway (bog’lanish liniyalari shlyuzi);
AG — Access Gateway (ulanish shlyuzi);
MAK — multiservisli abonentlar konsentratori
MGCP/MEGACO/H.248
standarti
protokollarining
ishlashi
asosida qurilmalar kompleksi alohida funksional bloklarga bo’lib
chiqilishi ko’zda tutiladigan shlyuzlar dekompozitsiyasi prinsipi yotadi.
93
Funksional bloklarni umumlashtirilgan holda quyidagi tarzda tavsiflash
mumkin [1]:
-
transport (media) shlyuzi — Media Gateway (MG);
-
shlyuzni
boshqarish qurilmasi — Media Gateway Controller
(MGC).
H.248, MGCP protokollariga muvofiq chaqiriqlarni qayta
ishlashning butun intellekti MGC kontrollerda joylashadi, transport
shlyuzlari esa faqat undan keladigan buyruqlarni bajaradi. Bunda
transport shlyuzi har xil turlardagi oqimlar va signalli xabarlarni
o’zgartirishning barcha funksiyalarini bajaradi va kontrollerga butun
signalli ma’lumotlarni uzatadi, kontroller uni qayta ishlash bilan
transport shlyuzining keyingi harakatini aniqlaydigan buyruqni beradi.
Transport shlyuzlarining ishlashini boshqarish uchun MGC
kontrollerlar, ham paketli tarmoqlardan, ham kanallar kommutatsiyasiga
asoslangan telefon tarmoqlaridan signalli ma’lumotlarni olishi va qayta
ishlashi kerak. Paketli tarmoqlarda signalli ma’lumotlar ko’p hollarda
SIP protokoli bo’yicha yoki H.323 tavsiyalari asosida o’tkaziladi. Bu
protokollar IP-transport ustida ishlaydi, modomiki, MGC kontroller ham
transport shlyuzlari bilan o’zaro bog’lanishi uchun paketli tarmoqqa
(IP-tarmoq) chiqishga ega ekan, u holda MGC kontrollerda turli
standartlardagi signalli ma’lumotlarni (masalan, SIP va H .323) olish
uchun mos interfeyslarga ega bo’lish etarli bo’ladi. Shu bilan bir vaqtda
telefon kanali signalizatsiyasi – umumiy kanalli (OKS № 7, PRI ISDN)
yoki
ajratilgan
signalar
kanallari
(ASK)
bo’yicha kanallarni
kommutatsiyalash muhitida o’tkaziladi, ko’plab MGC kontrollerlar esa
bu muhitga to’g’ri chiqishga ega emas, shuning uchun klassik telefon
94
signalizatsiyasini
etkazish
uchun
uni
paketli
IP-transportga
inkapsulyasiyalash zarur bo’ladi.
Yuqorida ta’kidlangan protokollardan tashqari, tez moslashuvchan
kommutatorlarda IP-tarmoq bo’yicha OKS №7 signallarini uzatish
uchun BICC protokol va IP-tarmoq bo’yicha DSS1 ISDN signallarini
uzatish uchun IPDC protokol ishlatiladi.
BICC (Bearer Independent Call Control) protokoli XEAI-T da
1999 yildan ishlab chiqilmoqda va ikkita OKS №7 tarmoqlarni paketli
kommutatsiya
tarmog’i
orqali
ulanishi
uchun
ishlatilishiga
mo’ljallangan. Bu protokolga mavjud OKS №7 signalizatsiya
protokollari to’plamining yana bir nimtizim-foydalanuvchisi sifatida
qarash mumkin.
Aslida BICC protokoli bog’lanishlarini boshqarish xabarlari
xabarlarni uzatish nimtizimi (MTR) orqali tashilishi mumkin. Unga
to’liq yangi protokol sifatida qarash mumkin. BICC xabarlari boshqa
paketli tarmoqlar orqali ham tashilishi mumkin. Bu erda mazmun
quyidagicha: agar foydalanuvchilar ma’lumotlari oqimlarini tashish
uchun boshqa paketli tarmoq yaratilsa, nima uchun ajratilgan
signalizatsiya paketli tarmog’ini saqlash va xizmat ko’rsatish kerak?
BICC protokolining bu multitransportli qobiliyatiga undan ISUPda
mavjud bo’lgan protseduralarni tashishga kiradiganlarini olib tashlash va
ularni signalizatsiyani tashish konvertorida (signaling transport
converter) joylashtirish yo’li bilan erishiladi. Bunda BICC protokoli
signalli ma’lumotlarni uzatish usuliga bog’liq bo’lmay qoladi.
Qurilmalarni boshqarish uchun Internet-protokol (IPDC, Internet
Protocol for Device Control) shlyuzlarni boshqarish uchun va nutqni
95
uzatishda paketli tarmoqlar ichida transport oqimlarini tashkil etish
uchun turli IP-telefoniya qurilmalari ishlab chiqaruvchilari tomonidan
ishlatiladi. Bundan tashqari, IPDC protokol IP-tarmoq bo’yicha
UFTT/ISDN signalli ma’lumotlarni o’tkazish uchun xizmat qiladi
(masalan, tez moslashuvchan kommutatorning ishlatilishlaridan birida
DSS1 xabar IPDC xabarga o’zgartiriladi). IPDC protokoli ishlatilishi,
qurilgan tarmoq arxitekturasi H.248 tavsiyalar asosidagi tarmoqdagi
kabi shlyuzlar dekompozitsiyasi g’oyasiga asoslanadi.
Yuqorida aytib o’tilganlardan shu narsa ma’lum bo’ldiki, tez
moslashuvchan kommutator mutlaqo turli arxitekturaga ega bo’lgan
signalizatsiya protokollari bilan ishlashni va 4.2-rasmda ko’rinib
turganidek turli texnologiyalarga asoslangan transport shlyuzlari bilan
o’zaro
bog’lanishni
bilishi
kerak.
Tez
moslashuvchan
kommutatorlardagi bu masalalarga bog’liq bo’lgan echim, masalan,
qurilmaning apparatlar qismi va dasturiy yadrosi orasida chaqiriqlarni
qayta ishlash va marshrutlashtirish funksiyalaridan o’zaro bog’lanish
funksiyalarini
maxsuslashtirilgan
protokollar
orqali
ajratishga
asoslanishi mumkin. Signalizatsiya va qurilmalarni boshqarish
protokollarining barcha xabarlari chaqiriqlarni qayta ishlash yagona
dasturiy modelida taqdim etish uchun qulay bo’lgan yagona ko’rinishga
keltiriladi.
Boshqarish funksiyalari va ma’lumotlarni o’tkazishda ajratilgan
arxitektura, o’zaro bog’langan vertikal ochiq protokollarning bo’lishini
talab qiladi (4.2-rasm).
96
4.2-rasm. Boshqarish funksiyalari va ma’lumotlarni o’tkazishda
ajratilgan arxitektura
4.3-rasm. NGN tarmog’ida protokollarning o’zaro bog’lanish sxemasi
4.1-jadvalda
NGN
tarmog’ini boshqarish arxitekturasidagi
protokollarning funksional vazifalari aks ettirilgan. Har bir protokolning
97
paydo bo’lishida o’z mantig’i kuzatiladi. Masalan, multimediali
xizmatlarni ommaviy joriy etilishini ta’minlash uchun Internet tarmog’i
texnologiyalarini monand ishlatadigan protokol qo’llanilishida sodda va
qator absolyut yangi ilovalar va xizmatlarni joriy etishga imkon berishi
talab qilindi. SIP-protokol o’zida bu
funksiyalarni
ideal
mujassamlantirgan. Paketli tarmoqlarda butun qator klassik telefon
xizmatlarini
ta’minlashga
operatorlarning
intilishlari
ISUP
protokolining evolyusiyasi sifatida BICC protokolining paydo bo’lishiga
olib keldi. Tabiiyki, ajratilgan arxitekturaga o’tishda protokolda
shlyuzlar elementlarini boshqarish zarurati vujudga keladi va asosiy
yo’nalish H.248 protokolini takomillashtirish bo’lib qoldi, u SIGTRAN
IETF (MEGACO ishchi guruhi) va ITU-T larning birgalikdagi
urinishlari orqali yaratildi. SIGTRAN protokollari doirasidagi ishlar
TCP/IP
stekidan
foydalanilgandagiga
qaraganda
signalizatsiya
ma’lumotlarini ishonchliroq ta’minlanishi uchun zarur bo’lib qoldi.
98
4.1-jadval.
NGN tarmog’i chaqiruvlarni boshqarish protokollarining funksional
vazifalari
Proto
kol
NGN
tarmog’ida
gi
funksiya
Izoh
SIP
Aloqa
seansini
o’rnatish va
boshqa
rish
IP-tarmoqlar bo’yicha ham tovushli, ham
multimediali chaqiruvlarni o’rnatish uchun
qo’llaniladi. Internetda qabul qilingan juda
ko’plab ishlangan mexanizmlarni ishlatadi va
H .248
protokoliga
qaraganda
soddaroq
hisoblanadi. Terminal qurilmasi SIP-agent
dasturiy
ta’minotiga
ega.
Intelektuallik
tayanch tarmog’idan abonent qurilmalariga
suriladi.
SIP-T
UFTT ISUP
signalizatsiya
ni SIP-tarmoq
orqali uzatish
SIP-tarmog’I bo’yicha ISU xabarlarni
ochiquzatilishini
ta’minlaydigan
SIP
protokolining maxsus turi. Haqiqatda SIP-
tarmoq bu holda signalizatsiya tranzit punkti
funksiyasini
bajaradi.
Standartlashtirish
bo’yicha ishlar UFTT da qabul qilingan
barcha funksionallikni ta’minlash uchun
davom ettirilmoqda.
H.323
Aloqa
seansini
o’rnatish va
boshqarish
IP-tarmoq
bo’yicha
tovushlarni
uzatish
tarmoqlarida eng keng tarqalgan protokol.
SIP
protokoliga
qaraganda
qiyin
o’lchamlashtiriladigan va kamroq istiqbolli
hisoblanadi.
H.248/
MEGA
GO
Paketli
tarmoqda
ulanish
shlyuzlarini
boshqarish
Eng
istiqbolli
va
ishlab
chiqiladigan
standart.
Potensial
jihatdan
turli
qurilmalarning moslashuvchanliklari bo’yicha
ancha ko’p imkoniyatlarni ta’minlashi kerak.
99
MGCP Paketli tar
moqda
ulanish
shlyuzlarini
boshqarish
Bu
protokoldan
foydalanishli
tarmoqlarning mavjudligiga qaramasdan, uni
rivojlantirish
bo’yicha
keyingi
ishlar
protokolning o’ziga xos tufayli muammoli
ko’rinadi.
BICC
Boshqarish
darajalari
va
ma’lumotla
rni
o’tkazish
ajratilgan
tarmoqlard
a
chaqiruvlar
ni
boshqarish
Ishlatiladigan o’tkazish tarmog’ining turiga
(IP, ATM) bog’liq bo’lmagan bog’lanishni
o’rnatish
protokoli.
UfTT/IXKT
to’liq
xizmatlar
to’plamini
ishlatadi.
Nafaqat
signalli
protseduralar,
balki
tarmoq
arxitekturasini
tavsiflaydigan
standartlar
komplektiga
ega.
Protokolning
asosiy
g’oyasi
paketli
tarmoqlar
ishlatilganida
klassik telefoniyaning barcha qabul qilingan
xizmatlarini to’liq ishlatilishini ta’minlash
hisoblanadi. 3GPP tomonidan 3G mobil aloqa
tarmoqlari uchun qabul qilingan.
SIGT
RAN
IP-tarmoq
bo’yicha
boshqarish
vasignalizats
iya proto-
kollarini
uzatish
IP-tarmoq
bo’yicha
signalizatsiyaning
ishonchli uzatilishini ta’minlash uchun IETF
taklif etadigan standartlar to’plami.
Shunday qilib, qurilmalarning u yoki bu protokollarini qo’llash
talab qilinadigan tarmoq funksionalligini ta’minlash bilan to’g’ridan-
to’g’ri bog’langan. Quyida NGN protokollari atroflicha yoritilgan.
|