Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

 
Nazorat savollari
 
1.
Yangi avlodning konvergent tarmoqlari texnologiyalarini keltiring. 
2.
x.DSL texnologiyasini qo’llashdan maqsad nima? 
3.
x.DSL texnologiyasining qanday turlari mavjud? 
4.
ADSL modemining uzatish tezligini nimaga bog’liq? 
5.
Ethernet texnologiyasidan foydalanish ganday kamchiliklarni bartaraf 
etadi? 
6.
FTTX texnologiyasini qaerda va qanday maqcadlarda qo’llash mumkin? 
7.
FTTX texnologiyasining qanday turlari mavjud? 
8.
PON texnologiyasining qanday turlari mavjud? 
9.
Wi-Fi va WiMAX texnologiyalarini vazifalari va farqlarini 

---

164 
tushuntiring. 
10.
PLC texnologiyasining vazifasi va qo’llanilishini tushuntiring. 

---

165 
6.
 
KEYINGI AVLOD KONVERGENT 
TARMOQLARINING MULTIMEDIALI XIZMATLARI
 
6.1.
 
 Aloqa xizmatlarining tasniflari (klassifikatsiyasi)
 
Aloqa xizmatlarini taqdim etish jarayonini rasmiylashtirish sohasida 
asosiy hisoblanuvchi TMF (TeleManagement Forum) xalqaro tashkilot 
tomonidan product (maxsulot) va service ikkita tushuncha bilan 
farqlanish doirasida xizmatlar tasnifiga yondashish aniqlangan. 
Aloqa xizmati deganda, amaliyotda aloqa operatorlarida yuzaga 
kelgan murakkabliklardan kelib chiqqan holda mijozga aloqa operatori 
tomonidan taqdim etiladigan maxsulot, tarmoq servisi (tarmoq xizmati) 
deganda esa aloqa xizmatlari (maxsulotlari)ni texnik qo’llash mumkin 
bo’lgan imkoniyatlar majmuasi tushuniladi. 
Aloqa xizmatlarini (maxsulotlarini) taqdim etish har doim
tarmoq servisini o’ziga biriktiradi. Bunday yondashish aloqa 
xizmatlariga va tarmoq servisiga bo’lgan talablarni aniq chegaralash 
imkonini beradi va bunda NGN xizmatlarining murakkab tarkibiy 
tuzilishini hisobga olish lozim. 
Aloqa xizmatlari (maxsulotlari) va tarmoq servisi (xizmati) uchun, 
axborotli tizimlarni qurish va o’zaro bog’lanishning universal 
hisoblanuvchi etti satxli OSI modelini qo’llash maqsadga muvofiqdir. 
Ko’p satxli tasnif (klassifikatsiya) odatdagi aloqa xizmatlari va 
tarmoq servisiga bog’liq holda aks etadi. Shunday qilib, OSI modeli 
satxi bilan bog’liq bo’lgan tasnifni, aloqa xizmati va tarmoq servisi 
tushunchasini inobatga olgan holda NGN xizmatlarini taqdim etish 

---

166 
jarayonida mo’ljal sifatida qo’llash mumkin. 
Operatorlar 
tomonidan 
taqdim 
etiladigan 
barcha 
aloqa 
xizmatlarini ikki turga bo’lish mumkin: bazaviy va qo’shimcha. 
Bazaviy xizmatlar litsenziyalangan, qo’shimcha xizmatlar esa 
litsenziyalanmagan hisoblanadi. 
Bunday tarkibga quyidagi xizmatlar kiradi: 
1.
Taksafonlarni qo’llashga ega bo’lgan mahalliy telefon aloqasi 
xizmatlarisiz va kollektiv kirish vositalarisiz, mahalliy telefon 
aloqasi xizmati. 
2.
Shaharlararo va xalqaro telefon aloqasi xizmatlari. 
3.
Ajratilgan aloqa tarmoqlarida telefon aloqasi xizmatlari. 
4.
Zona ichi telefon aloqasi xizmatlari. 
5.
Taksofonlarni qo’llashga ega bo’lgan mahalliy telefon aloqasi 
xizmatlari. 
6.
Kollektiv kirish vositalarini qo’llashga ega bo’lgan
mahalliy telefon aloqasi xizmatlari. 
7.
Telegraf aloqasi xizmatlari. 
8.
Shaxsiy radiochaqiriq aloqa xizmatlari. 
9.
Umumiy 
foydalanuvchi 
aloqa tarmoqlarida 
harakatlanuvchi 
radioaloqa xizmatlari. 
10.
Ajratilgan 
aloqa 
tarmoqlarida 
harakatlanuvchi
radioaloqa xizmatlari. 
11.
Umumiy 
foydalanuvchi 
aloqa 
tarmoqlarida
harakatdagi radiotelefon aloqasi xizmatlari. 
12.
Harakatdagi fazoviy radioaloqa xizmatlari. 
13.
Aloqa kanallarini taqdim etish bo’yicha aloqa xizmatlari.

---

167 
14.
Ovozli axborotlarni uzatishdan tashqari, ma’lumotlarni uzatish 
tarmoqlaridagi aloqa xizmatlari. 
15.
Ma’lumotlarni uzatish tarmoqlaridagi xizmatlar. 
16.
Telematik aloqa xizmatlari. 
17.
Kabel orqali eshittiriladigan aloqa xizmatlari. 
18.
Efir orqali eshittirish 
maqsadida 
qo’llaniladigan
aloqa xizmatlari. 
19.
Simli radio eshittirish aloqa xizmatlari. 
20.
Pochta aloqasi xizmatlari. 
Qo’shimcha xizmatlar o’z o’zidan taqdim etilmaydi, ular asosiy 
xizmatlar bilan birgalikda qo’llaniladi va xizmatlarni qo’llash 
imkoniyatlarini shuningdek qulayliklarini oshiradi. Masalan, telefon 
aloqasida qo’shimcha xizmat ko’rsatish turlariga manzilni o’zgartirish 
(pereadresatsiya), ogoxlantirish, kutishga qo’yish va boshqalar kiradi. 
Xizmatlarga ko’maklashish sohasidagi faoliyatni amalga oshirish 
uchun litsenziyaga kiritilgan, keltirilgan aloqa xizmatlari nomlarining 
ro’yxati, ma’lumotlarni uzatish tarmoqlarida ovozli ma’lumotlarni 
uzatish aloqa xizmatidan tashqari konvergent xizmatlardan iborat emas. 
Ana shunga bog’liq holda masalan, triple play xizmatlari aloqa 
operatoridan bir qancha litsenziyalarni olishni talab etadi. 

---

168