Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

6.2 Aloqa xizmatlari bozorini rivojlantirishning 
zamonaviy tendensiyalari
 
Aloqa xizmatlarining 
zamonaviy bozoriga bir qancha
tashqi faktorlar ta’sir ko’rsatadi (6.1 rasm): 
1.
Tartibga soluvchi faktorlar: 
-
aloqa xizmatlari bozorining demonopolizatsiyasi, ayniqsa 
shaxarlararo va xalqaro telefon aloqasi; 
-
raqobatbardoshlik kurashining kuchayishi, natijada xizmat 
narxlarining pasayishi. 
Sotsial faktorlar: 
-
qayd qilingan mobil aloqani afzal ko’rish; 
-
sotsial, professional va regional shartlar bo’yicha so’rovlarga 
bo’lish. 
Privatizatsion faktorlar: 
-
telekommunikatsiya bozorida taqsimlash (aloqa kompaniyalarini 
bir biriga qo’shish va yo’qotish ). 

---

169 
6.1-rasm. Aloqa xizmati bozoriga asosiy tashqi ta’sirlar 
Bozor faktorlari: 
-
raqib munosabatlarning yangi biznes-modeli (provayderlar, dilerlar, 
resellerlar, virtual operatorlar va boshqalar); 
-
sotsial, professional va regional shartlar bo’yichabozorni bo’g’inlarga 
bo’lish. 
Texnologik faktorlar: 
-
NGN echimi bazasida tarmoq infrastrukturasini qurish; 
-
abonent terminallarining funksionalligini kengaytirish. 
-
Integratsion faktor: 
-
kapital mablag’ va ekspluatatsion xarajatlar bo’yicha samarali 

---

170 
yutuqlarga erishish. 
6.2-rasmda Gartner Group, Xalqaro Elektr Aloqa Ittifoqi (XEAI) 
va boshqa bir qancha manbalarning, bozorning asosiy segmentidagi 
qayd etilgan va mobil aloqa operatorlarining daromadlari taxlili 
natijalari keltirilgan. Bu erda, qayd qilingan aloqa operatori 
daromadining solishtirma tarkibining jiddiy pasayishi va mobil aloqa 
operatorlarining daromadlarini real oshishi, shuningdek mobil va 
qayd etilgan tarmoq bo’yicha ma’lumotlar trafigini uzatishdan 
daromadning oshishi ko’rsatilgan. 
6.2-rasm. Aloqa operatorlari daromadining o’zgarish proporsiyasi 
Shuniyam aytish joizki, 80...90%ga yaqin mobi labonentlari trafiklari
statistic joydan generatsiyalanadi, qolgan 10...20% esa harakatda. 
Agar telekommunikatsiya sohasining rivojlanish tendensiyasiga 
e’tibor qaratilsa, quyidagilarni kuzatish mumkin: 
-
qayd etilgan telefon aloqasi tarmoqlaridan chiqqan holda barcha 
ovozli trafiklarning katta hajmi mobil va paketli tarmoqlar

---

171 
bo’ylab uzatiladi; 
-
bozorga WLAN/LAN interfeysli mobil telefonlari juda ko’p 
ishlab chiqarilmoqda va kelajakda ko’zga ko’rinadigan biznes-
klass telefon apparatlarining katta qismi xuddi shunday 
interfeyslarga ega bo’ladi. 
-
ko’plab har xil turdagi oxirgi qurilmalar paydo bo’ladi va 
oxirgi 
foydalanuvchilarda 
mobil 
telefoni 
bazasidagi 
takomillashgan 
qurilmalarga 
ega 
bo’lish 
xoxishi 
aniq 
kuzatiladi. 
Bu tendensiya, foydalanuvchining kommunikatsiya uskunlarini 
umuman yangi sinfini, o’ziga xos bo’lgan ko’p funksionalli 
radioterminallarni paydo bo’lishiga olib keladi. Bunday uskunalar 
yagona raqamni saqlagan holda quyidagi faktorlarga bog’liq holda mobil 
tarmoqlari orqali chaqiriqni ta’minlagani kabi qayd etilgan operatorlarda 
ham chaqiriqni ta’minlaydi: 
-
mazkur nuqtada tariflarni va/yoki sifatni qoplanishi; 
-
har bir foydalanuvchiga nisbatan alohida, har bir operator 
qo’llaydigan 
biznes-model, 
yoki 
birgalikdagi 
model 
va 
operatorning ikki turi biznesiga birgalikda yondashish. 
Bularning barchasini 2G, 2,5G, 3G texnologiyalarini va/yoki qayd 
etilgan Wi-Fi, WiMAX-texnologiyalarini, simli interfeyslar va 
boshqalarni qo’llash orqali mobil kirish yordamida ta’minlash mumkin. 
Bunday terminal foydalanuvchining uy muhitida markaziy bog’lovchi 
element bo’lishi mumkin. Bunday holda foydalanuvchi har xil turdagi 
tashqi uskunalarni: terminalga qabul qilingan ma’lumotni chiqarish 
uchun ekran (televizor, monitor va x.k), diskli va boshqa resurslarni 

---

172 
birgalikda qo’llash uchun uy kompyuterlariga oddiy ulanish.