Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

Ilovalar darajasi. 
IMS etalon arxitekturasining yuqori darajasi 
ilovalar serverlari to’plamiga ega, ular, umuman, IMS elementi 
hisoblanmaydi. Yuqori tekislikdagi bu elementlar o’z tarkibiga SIP 
protokoliga asoslangan, multimediali IP-ilovalarni ham, virtual uy 
muhiti bazasida mobil tarmoqlarda amalga oshiriluvchi, ilovalarni ham 
oladi. 
IMS ilovalar arxitekturasi etarli murakkab, ammo bu erda kalitli 
momenti bo’lib, yangi ilovalarni yaratishda va an’anaviy ilovalar bilan 
integratsiiyasida yuqori egiluvchanligi hisoblanadi. Masalan, xabarlarni 
qayta uzatish muhiti telefon chaqiruvini an’anaviy xususiyatlarini 
integra-siya qilishi mumkin, masalan teskari chaqiruv va chaqiruvni 
kutish, Internet chaqiruvi bilan. Buni qilish uchun, IMS arxitekturasi 
ko’pgina xizmatlarni ishga tushurishga va ular orasida tranzaksiyani 
boshqarishga yo’l beradi. 

SCIM (Service Capability Interaction Manager) –ilovalar tekisligi 
va IMS yadrosini o’zaro hamkorligini boshqarishni ta’minlaydi; 

SIP AS (SIP Application Server) – SIP protokoliga asoslangan, 
xizmat-larni bajarish uchun xizmat qiluvchi, ilovalar serveri. 
IMS dagi hamma yangi xizmatlar ayni SIP AS serverida bo’lishi 

---

258 
kutiladi; 

OSA-SCS (Open Service Access – Service Capability Server) – 
mumkin bo’lgan xizmatlar serveri, u xizmatlarga ochiq kirishga 
(OSA – Open Service Access) asoslangan, xizmatlarga 
interfeys ta’minlaydi. Maqsadi bo’lib, ilovalarning standart 
dasturiy interfeysi vositasida tarmoq funksiyalariga kirish 
imkoniyatini xizmatlar uchun ta’minlash hisoblanadi; 

IM-SSF (IP Multimedia – Service Switching Function) – 
xizmatlarni kommutatsiya server, mobil tarmoqning mantiqini 
yaxshilash uchun (CAMEL – Customized Applications for 
Mobile network Enhanced Logic), foydalanuvchi ilovalariga 
mos tushgan tizimda xizmatlar bilan IMS tizimchasini ulash 
uchun xizmat qiladi. GSM mobil aloqaning global tizimi uchun 
ishlab chiqarilgan xizmatlar haqida gap ketayapti, IM-SSF 
funksiyalari (xizmatlarni kommutatsiya funksiyasi) yordamida 
esa ushbu xizmatlarni IMS da ham ishlatish mumkin; 

TAS (Telephony Application Server) – telefon ilovalar 
serveri SIP protokoli xabarlarini qabul qiladi va unga ishlov 
beradi, shuningdek chiqish chaqiruvi qanday tarzda taqlit 
qilinishi (initsiirovan) kerakligini aniqlaydi. TAS servis mantiqi 
chaqiruvlarga ishlov berish bazaviy servislarni ta’minlaydi, 
raqamlarni tahlilini, marshrutizatsiyani, chaqiruvlarni o’rnatish, 
kutish va qayta yo’naltirishni, konferens-aloqani va hokazolarni 
o’z ichiga olgan holda. TAS shuningdek xabardor qilishni va 
chaqiruvni o’tish signallarini qayta ishlab chiqarish zarur 
bo’lganda 
mediaserverlarga 
murojat 
qilish 
uchun 
servis 

---

259 
mantiqni ta’minlaydi. Agar UfTT da chaqiruv taqlit qilingan 
(initsiirovan) yoki terminatsiya qilingan bo’lsa, TAS serveri IP 
RTP 
oqimga 
nutq 
oqimining 
bitlarini 
TDM 
(UfTT) 
o’zgartirishga mediashlyuzlarga buyruqlarni berish uchun
MGCF funksiyasiga SIP signalizatsiyasini berishga javob 
beradi va uni tegishli IP-telefoni IP-manzilga yo’naltiradi. IMS 
ning bitta xabarida har xil turdagi abonent qurilmalariga 
belgilangan xizmatlar beruvchi, bir necha TAS haqida 
ma’lumotlarga ega bo’lishi mumkin. Masalan, bitta TAS serveri
IP Centrex xizmatlarini ko’satadi (xususiy numeratsiya rejalari, 
umumiy ma’lumotnomalar, chaqiruvlarni avtomatik taqsimlash 
va hokazo), boshqa server MATS quvvatlaydi va VPN 
xizmatlarni beradi. Bir necha ilovalar serverlarni o’zaro 
hamkorligi, 
har 
xil 
sinf 
abonent 
qurilmalari 
orasida 
chaqiruvlarni tugatish uchun SIP-I signalizatsiyasi vostasida 
amalga oshiriladi; 

HSS (Home Subscriber Server) –uy abonentlar serveri – GSM 
tarmoq elementiga o’xshash – serverga HLR (Home Location 
Register) 
–
foydalanuvchi ma’lumotlar bazasi hisoblanadi. HSS serveri 
xizmatlar 
bilan 
bog’langan, foydalanuvchining 
individual 
ma’lumotlariga, 
o’qish/yozish 
rejimida 
ochiq 
kirishni 
ta’minlaydi. Kirish har xil tugallanish nuqtalaridan amalga 
oshiriladi – telefon, Web va SMS ilovalar, tipa set-top box 
turidagi 
televizion 
pristavkalar 
va 
boshqalar. 
HSS 
da 
shuningdek SLF (Subscription Locator Function) funksiyalari 

---

260 
amalga oshiriladi, u I-CSCF modulidan yoki ilovalar 
serveridan so’rovga javoban, aniq abonentning ma’lumotlariga 
ega bo’lgan, ma’lumotlar bazasi holatini aniqlaydi. Nihoyat, 
HSS serveri tarkibiga 2G tarmoqlari bilan ishlash uchun, HLR va 
AuC (Authentication Center) modullari kiradi. 
IMS muhitida HSS serveri har bir foydalanuvchi haqida va 
abonentlarga ishga tushurilgan xizmatlar haqida ochiq ma’lumotlar 
bazasi sifatida ishlaydi: qanday xizmatlarga foydalanuvchi yozilgan, bu 
xizmatlar 
faollashtirilgan, 
boshqarishning 
qanday 
parametrlari 
foydalanuvchiga o’rnatilgan. 
IMS texnologiyasining asoslarini ko’rib chiqib, shuni hisobga olish 
kerakki, ushbu texnologiya zamonaviy 2,5-3G mobil tarmoqlari va 
TDM/NGN konvergent tarmoqlari chegarasida joylashgandir. Natijada, 
ushbu texnologiyalarning sintezi IMS ostida uchta mantiqiy plastlarning 
birlashtirilishiga olib keladi: 
1)
GGSN/GPRS va 3G/UMTS zamonaviy 
mobil 
tarmoq 
texnologiyalari va sotali aloqa tizimlarining barcha xususiyatlari; 
2)
NGN/TDM birlashtirilgan tarmoq texnologiyalari bo’lib, ularga 
ISDN dan UKS №7 gacha zamonaviy an’anaviy signalizatsiya 
tarmoqlari va IN va Softswitch texnologiyalari asosidagi barcha 
echimlarni kiritish mumkin; 
3)
IMS – birinchi ikki texnologiyalarning sintezi natijasida paydo

---

261 
bo’lgan sifatli yangi texnologiya. 
Shu tarzda, IMS texnologiyasini batafsil o’rganib chiqib, ushbu 
texnologiyalarning tavsifini keltirish o’rinlidir. 
Bu erda IMS tahlilini quyida ko’rib chiqiladigan mavzularga 
kiritish mumkin: 
-
IMS strukturasi va boshqaruv tizimini qatlamlarga ajratish; 
-
IMS ichki va tashqi interfeyslari; 
-
IMS tarmog’ida signalizatsiya tizimi.