Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

10.5.
 
IMSni standartlash
 
Keyingi avlod tarmog’iga yo’nalishda tarmoqlar evolyusiyadagi 
IMS ning kalitli roli tufayli, IMS arxitekturasini standartlash xalqaro 
tashkilotlarning keng doirasidagi e’tiborli predmet hisoblanadi. IMS 
konsepsiyasi 
o’zining haqiqiy ko’rinishida, 
hammadan 
avval, 
standartlash bo’yicha uchta xalqaro tashkilotlarning– 3GPP, 3GPP2 va 
ETSI ish natijasi hisoblanadi. 
Rivjlanayotgan GSM tarmoqlarida asoslangan mobil aloqa 
tarmoqlarning 3-avlodi (UMTS tarmoqlari) uchun texnik spetsifikatsiya
va standartlarni ishlab chiqish maqsadida, ETSI instituti tashabbusi 
bo’yicha, 3GPP sherikchilik 1998 yil oxirida yaratilgan edi. 
3GPP2 sherikchilik 1998 yilda, shuningdek EXI homiyligi ostida 
yaratilgan, IMT-2000 loyiha ramkasida 3G (CDMA-2000 tarmoqlar) 
tarmoqlar standartini ishlab chiqish uchun, ETSI instituti va elektr 
aloqaning xalqaro ittifoqi (EXI) tashabbusi bo’yicha paydo bo’ldi. U 
3GPP holidagi kabi, amaliy o’sha tashkilotlar bilan hosil qilingan. 
3GPP2 tashkil qilishda 3G mobil tarmoqlar uchun standartlarni 
rivojlanishiga asosiy kiritma bo’lib, IMS konsepsiyasini, Multi Media 
Domain (MMD) umumiy nom ostida spetsifikatsiyasida bayon qilingan, 
CDMA2000 tarmog’iga (IP-transport, SIP-signalizatsiya) tarqatish 
hisoblandi. 
Ikkila sherikchilik 3G tarmoq standartlarini, IP-orientatsiya qilingan 
protokollarini qo’llashga orientatsiya qilib, IETF qumitasi tomonidan 
standartlashtirilgan, va keyingi avlod tarmog’i arxitekturasining asosiy 

---

267 
g’oyalarini ishlatib, ishlab chiqarishmoqda. 
Birinchi bo’lib IMS konsepsiyasi 3GPP Release 5 (mart 2002 y.) 
xujjatda taqdim etilgan. Unda asosiy uning maqsadi shakllantirilgan–IP 
protokoli bazasida mobil tarmoqlarda multimediali xizmatlarni quvvatlash 
– va IMS arxitekturasi bazasida, 3G mobil tarmoqlarini 2G simsiz 
tarmoqlar bilan o’zaro hamkorlik mexanizmini ixtisoslashtirilgan. 3G 
tarmoq arxitekturasi IMS konsepsiyasi bilan moslikda, transport, 
chaqiruvlarni boshqarish va ilovalar darajalari bo’yicha ajratilgan, bir 
necha 
darajalarga 
(tekisliklarga) 
ega. IMS tizimchasi kirish 
texnologiyasidan to’liq mustaqil bo’lishi kerak va hammamavjud bo’lgan 
tarmoqlar – mobilva statsionar, telefon, kompyuter va hokazolar bilan 
o’zaro hamkorligini ta’minlashi kerak. 
3GPP Release 6 (dekabr 2003 y.) xujjatda IMS konsepsiyasini bir 
qator qoidalar aniqlab olingan, simsiz lokal tarmoqlar bilan o’zaro 
hamkorlik va axborotni himoyalash (kalitlar, abonent sertifikatlarini 
ishlatish) masalalari qo’shilgan. 
SIP vositasida IP-kommunikatsiya amalga oshirish mafkurasi 
aniqlangan.Shu bilan mos ravishda SIP to’g’ridan to’g’ri mobil terminaldan 
boshlanadi. 
Release 7 spetsifikatsiyasi ikkita asosiy funksiyalarni qo’shadi, 
ular statsionar tarmoqlarda asosiy hisoblanadi: 

Network Attachment, u abonentlarni autentifikatsiya qilish 
mexanizmini ta’minlaydi va statsionar tarmoqlarda bu zarur, 
modamiki, ularda foydalanuvchini identifikatsiyalovchi SIM-
kartlar yo’q; 

---

268 

Resource Admission, aloqa seanslarini ta’minlash uchun 
statsionar tarmoqlarda tarmoq resurslarini zahiralashtiruvchi. 
Statsionar 
tarmoqlarda 
IMS 
konsepsiyasini 
kengaytirishga 
yo’naltirilgan ishlar, TISPAN qo’mitasi tomonidan olib borilmoqda. 
ETSI tomonidan IMS arxitekturasiga qiziqish yangi ishchi guruhini 
yaratishga 
olib 
keldi 
(2003y.), 
taniqli 
guruhni 
TIPHON 
(Telecommunication 
sand 
Internet 
Protocol 
Harmonization 
OverNetworks) va SPAN (Servicesand Protocolsfor Advanced 
Networks) Texnik qo’mitani birlashtirgan, u statsionar tarmoqlarni 
standartlashga javob beradi.