Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

Coğrafi Bilgi Sistemi Temelli Maden İşletmesi Yönetim Modelinin Oluşturulması

Patlatmanın kaçınılmaz olduğu madencilik, taş ocakçılığı, inşaat gibi çeşitli sektörlerde; yersarsıntısı ve hava şokundan kaynaklanan çevre problemleri ile sıkça karşılaşılmakta ve tartışılmaktadır. Basamak patlatması tasarımı yapılırken sadece ekonomik ve teknik unsurlar değil hava şoku ve yersarsıntısından kaynaklanan çevresel problemlerinde dikkate alınması ve en aza indirgenmesi gerekmektedir. Çevresel şikâyetlerin minimize edilmesi sırasında, Yersarsıntısı bileşenlerinin önceden tahmin edilmesi büyük rol oynamaktadır.

Bu çalışmada; Çatalca’ da bulunan Akyol taş ocağındaki basamak patlatması sonucu oluşan yersarsıntısı ölçüm sonuçları sunulmaktadır. Bu sahada yapılan basamak patlatmaları sırasında patlayıcı madde olarak ANFO ve emülsiyon tip patlayıcılar, ateşleme sistemi içinse elektriksiz kapsüller kullanılmıştır. Her atımın ölçekli mesafe unsurları dikkatlice kaydedilirken, White Mini-Seis ve İnstantel Minimate Plus model titreşim cihazları ile yersarsıntısı unsurları ölçülmüştür. Titreşim cihazı sayısı elde olan imkânlara bağlı olarak 1 ila 5 arasında değişmiştir. Ölçüm istasyonları ve atım noktaları arasındaki mesafeyi belirlemek amacıyla GPS cihazı kullanılmıştır.

Söz konusu saha çevresinde bulunan yapıların, patlatma faaliyetlerinden dolayı zararının olup olmadığının belirlenmesi amacıyla, bu çalışma kapsamında ölçülen frekans ve en yüksek parçacık hızı (PPV) değerleri, ülkemiz açısından bu konuda bir ulusal standartın eksikliği dolayısıyla USBM ve Alman DIN-4150 normlarına göre değerlendirilmiştir.Daha sonra Parçacık hızının kestirimi için, ölçekli mesafe ve parçacık hızı veri çiftleri sözkonusu saha için analiz edilmiştir. Bu analiz sırasında literatürde yaygın kullanıma sahip kareköklü ölçekli mesafe eşitliği kullanılmıştır. Değerlendirme sonunda, söz konusu saha için parçacık hızı ile ölçekli mesafe arasında, %95 güven ve % 95 tahmin aralıklarıyla beraber iyi korelasyonlu (r=0,86) bir ampirik ilişki elde edilmiş ve önerilmiştir. Bu ilişki kullanılarak, söz konusu sahada gelecekte yapılacak patlatma çalışmaları için pratik kullanım kolaylığı sağlayacak, en yüksek parcacık hızı ve gecikme başına maksimum şarj değerlerinin tahminini içeren tablolar verilmiştir.