Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

GÜMÜŞ Salim ,

Danışman : Prof. Dr. Ömer ALPTEKİN

Anabilim dalı : Jeofizik Mühendisliği

Yılı : 2006

Tez savunma Jürisi : Prof. Dr. Ömer ALPTEKİN (Danışman)

Prof. Dr. Ali PINAR

Prof. Dr. İbrahim KARA

Doç. Dr. Gündüz HORASAN

Doç. Dr. Eşref YALÇINKAYA

Jeofizik Yöntemlerle Avcılar Bölgesinin Zemin Özelliklerinin İncelenmesi

17 Ağustos Kocaeli ve 12 Kasım Düzce depreminden İstanbul’da en fazla Avcılar İlçesi etkilenmiştir. Avcılar 17 Ağustos Kocaeli depreminin episantırından yaklaşık 100 km uzakta olmasına rağmen depremden ciddi şekilde zarar görmüştür. Bu depremde Avcılar’da 273 kişi hayatını kaybetmiş, 630 kişi de yaralanmıştır. 158 bina tamamen kullanılamaz hale gelirken, 526 binada orta derece hasar, 800 binada ise hafif hasar meydana gelerek ciddi maddi kayıplara neden olmuştur.

17Ağustos Kocaeli depreminden sonra Marmara Denizi merkezli İstanbul’u etkileyecek bir depremin olma olasılığının artması, bu depremden en fazla etkilenmesi öngörülen Avcılar İlçesinin zemin özelliklerinin araştırılması çalışmalarını artırmıştır. Bu tez çalışması kapsamında Avcılar İlçesi ve yakın çevresinin zemin özellikleri Jeofizik yöntemler kullanılarak incelenmiştir.

Bu çalışma kapsamında inceleme alanının değişik noktalarında alınmış 234 adet DES verisinin değerlendirilmesi neticesinde, 5, 10, 15, 20, 25, 30 metre derinliklerdeki özdirenç dağılımını gösteren kat haritaları hazırlanmış, zeminin bu derinliklerdeki elektrik özellikleri araştırılmıştır. Ayrıca 5 ve 10 metre derinlikler için korozyon haritaları hazırlanarak bu derinlikler için zeminin korozif özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır.

İnceleme bölgesinin çeşitli noktalarında yapılmış 141 adet sondaj verisi değerlendirilip SPT-N V_S kayma dalgası hız ilişkisi için bazı araştırmacılar tarafından geliştirilen ampirik bağıntılardan faydalanılarak kayma dalgası hızları belirlenmiş ve 5, 10, 15, 20, 25 metre derinlikler için kayma dalgası hız dağılım haritası oluşturulmuştur. Ayrıca bu sondajlardan uygun derinlikte olan 67 adedi değerlendirilerek Vs₃₀ hızları belirlenmiş ve 30 metre derinlik için hız dağılım haritaları oluşturulmuştur. Bu hız dağılım haritalarından faydalanılarak NEHRP2000, EURO CODE 8 ve UBC’ ye göre zemin sınıflama haritaları yapılmıştır. SPT-N Vs hız ilişkisinden faydalanılarak hesaplanan kayma dalgası hızlarından, bazı araştırmacıların geliştirdikleri ampirik bağıntılar kullanılarak bağıl zemin büyütme değerleri hesaplanmış, bu büyütme değerlerine göre inceleme alanı riskli alanlar ve risksiz alanlar olarak ayrılmıştır.

Ayrıca 192 adet sismik kırılma verisi değerlendirilerek inceleme alanının zemin hakim titreşim periyodu ve Poisson oranı dağılımı haritaları hazırlanmıştır. İnceleme alanının 25 farklı noktasında alınan mikrotremor kayıtları kullanılarak zemin hakim titreşim periyodu değerleri haritalanmıştır.

İlk,5 metre derinlik için hazırlanan özdirenç haritası incelendiğinde dirençli kesimlerin (90-200,,Ohm.m),,kuzey,,bölgelerde, daha,,düşük özdirençli (20-90,,Ohm.m) kesimlerin güney bölgelerde yoğunlaştığı, sonraki derinliklerde ise dirençli kesimlerin orta ve güney bölgelere doğru ilerlediği gözlenmektedir. Kayma dalgası dağılım haritası incelendiğinde ise ilk 5 metre derinliklerde yüksek hızlı birimlerin (320 -440 m/sn) kuzey ve orta bölgelerde yoğunlaştığı daha sonraki derinliklerden itibaren ise güney bölgelere doğru kaydığı gözlenmektedir. Zemin büyütmesi haritaları incelendiğinde ise bölgenin tamamında 1.60 ile 3.1 arasında değişen bağıl büyütmeler gözlenmektedir.

Zemin hakim titreşim periyodu haritaları incelendiğinde de kuzey kesimlerde düşük (0.15 sn-0.30 sn.) güney kesimlerde ise daha yüksek (0.75-0.95 sn. ) zemin hakim titreşim periyodu değerleri gözlenmektedir.