Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ORHAN Zeynep ,

Danışman : Doç. Dr. Sabri Arık

Anabilim Dalı : Bilgisayar Mühendisliği

Programı (Varsa) :

Mezuniyet Yılı : 2006

Tez Savunma Jürisi : Doç.Dr. Sabri ARIK (Danışman)

Prof.Dr. Osman Nuri UÇAN

Prof. Dr. Bülent ÖRENCİK

Prof. Dr. Ahmet C. Cem SAY

Prof. Dr. Ahmet SERTBAŞ

Türkçe Metinlerdeki Anlam Belirsizliği Olan Sözcüklerin Bilgisayar Algoritmaları İle Anlam Belirginleştirmesi

Sözcük anlamı belirginleştirme, anlam belirsizliği olan sözcüğün belirli bir kullanım alanında en uygun anlamının kullanıldığı tümcedeki diğer elemanları da göz önüne alarak belirlenmesi işlemidir.

Bu çalışmada, Türkçe metinlerde anlam belirsizliği olan sözcüklerin anlamlarının belirginleştirilmesini sağlayacak en uygun algoritmaların ve özelliklerin belirlenmesi ele alınmıştır. Türkçe için SAB çalışmalarında kullanılabilecek sözcükler ve anlam sınıfları oluşturulmuş, algoritmalarda kullanılacak metinlerin elle işaretlenmesi gerçekleştirilmiş ve kavramsal bir sözlük hazırlanarak bu alanda yapılacak araştırmalara önemli bir katkıda bulunulmuştur.

İlk bölümlerde öncelikle doğal dil işleme çalışmaları genel olarak ele alınmış ve buna paralel olarak Türkçe doğal dil işleme çalışmaları hakkında bilgi verilmiştir. Doğal dil işlemede SAB uygulama alanları, kullanılan bilgi tipleri ve kaynakları, uygulanan yöntemler ve karşılaşılan problemler incelenmiştir. Çalışma ile yakından ilişkili olan Senseval projesinin amacı, uygulamaları ve elde edilen sonuçları ayrıntılı olarak irdelenmiştir.

Yapılan çalışmanın aşamaları içerisinde Türkçe için derleme metin seçimi, sözcük anlamlarının oluşturulması, sözcük anlamlarına etki eden özelliklerin seçimi, kullanılan yöntemler, yazılımlar ve değerlendirme kriterleri hakkında bilgi verilmiştir.

Son üç yıl içerisinde çalışmanın bütün aşamalarında elde edilen sonuçlar grafikler ve tablolar şeklinde sunulmuştur. En son bölümde sonuçların ifade edildiği ve yorumlandığı, gelecekte yapılabilecek yeni çalışmalar üzerinde durulduğu genel bir değerlendirme bulunmaktadır.