Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI


GÖKÇE Cemal Emre

Tez Adı : Atık Çamur ve Çıkış Sularında Endokrin Bozucu Maddelerin Kontrolü

Danışman : Semiha ARAYICI

Anabilim Dalı : Çevre Mühendisliği

Programı : -

Mezuniyet Yılı : 2013

Tez Savunma Jürisi : Prof. Dr. Semiha ARAYICI

Prof. Dr. Nilgün BALKAYA

Prof. Dr. Ayşen ERDİNÇLER

Prof. Dr. Beyza ÜSTÜN

Prof. Dr. Hüseyin SELÇUK

Atık Çamur ve Çıkış Sularında Endokrin Bozucu Maddelerin Kontrolü

Günümüzde, dünyada ve ülkemizde gelişen teknoloji ve sanayileşmenin sonucu olarak arıtma tesislerinin sayısı artmaktadır. Bu durum arıtma tesislerine gelen atıksuyun ve oluşan arıtma çamurlarının özelliklerinin daha detaylı analiz edilmesi gerekliliğini doğurmaktadır. Son yıllarda atıksular ve arıtma çamurlarında bulunan endokrin bozucu maddelerle ilgili çalışmalar ve bu maddelerin çevre ve halk sağlığı üzerindeki etkileri dikkat çekmektedir. Endokrin bozucu maddelerden olan ve canlı yapısında doğal olarak bulunan östrojenik hormonlardan 17β-estradiyol ve östron, ekolojik denge açısından büyük bir öneme sahiptir.

Bu çalışmada, arıtma tesisi çıkış suları ile atık çamurlarında önemli miktarlarda bulunan endokrin bozucu maddelerin kontrolüne yönelik, 17β-estradiyol ve Östronun mevcut durumunun belirlenmesi sonrasında giderim yöntemleri araştırılmıştır. Bu amaçla yürütülen tez çalışmasının, içme suyu kaynaklarından ve arıtma tesisi giriş-çıkış sularından alınan örneklerde östrojenik hormonların (17β-estradiyol ve östron) analizleri yapılarak mevcut durum belirlenmiş, sonrasında da östrojenik hormonların giderimine yönelik adsorpsiyon ve ozonlama çalışmaları yapılmıştır. Ayrıca arıtma çamurlarından yeraltı suyuna karışabilecek östrojenik hormon miktarları araştırılmıştır.
İçme suyu kaynaklarında ve arıtma tesisi giriş-çıkışlarında yapılan durum tespitlerinde, 17β-estradiyol ve östron değerleri sırasıyla 37 – 382 ng/L ve <1 ve 187 ng/L arasında iken arıtma çamurlarında bu değerler sırasıyla 38 – 156 ng/L ve 2 – 54 ng/L arasında ölçülmüştür.
Endokrin bozucu maddelerin giderimine yönelik olarak adsorpsiyon ve ozonlama çalışmalarında, 17β-estradiyol ve östron için giderim verimleri, adsorpsiyon izotermleri ile kinetik değerleri ve termodinamik çalışmaları yapılmıştır. Adsorpsiyon çalışmalarında % 90 ve üzerinde giderim verimi elde edilerek izoterm hesaplamaları yapılmış, adsorpsiyonun Freundlich izotermine uyduğu, kinetik hesaplamalar sonucunda ise 2. dereceden hız denklemlerine uygun olduğu görülmüştür. Adsorpsiyon, termodinamik açıdan incelendiğinde, ∆G Gibbs Serbest enerjisi negatif, entalpi ve entropi değişimleri ise pozitif olarak hesaplanmıştır. Ozonlama ile ise giderim verimi % 95 ve üzerinde olmuştur.
Yeraltı suyuna karışabilecek östrojenik hormon miktarlarının tespit edilmesine yönelik çalışmada; nisan, mayıs ve ekim aylarındaki yağış miktarları için sırasıyla toplamda 69,02 µg/m²; 36,2 µg/m² ve 111,7 µg/m² 17β-estradiyolün ve 27,13 µg/m²; 10,1 µg/m² ve 45,8 µg/m² östronun, çamurdan çözünerek alt tabakalara geçtiği tespit edilmiştir.