Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

SU ÜRÜNLERİ TEMEL BİLİMLERİ ANABİLİM DALI

SEVER KAYA Dilek
Danışman : Doç. Dr. Meriç ALBAY

Anabilim Dalı : Su Ürünleri Temel Bilimleri

Programı : İçsular Biyolojisi

Mezuniyet Yılı : 2008

Tez Savunma Jürisi : Doç. Dr. Meriç ALBAY

Prof. Dr. Nuran ÜNSAL

Prof. Dr. Mustafa TEMEL

Yard.Doç.Dr. Duran ÜSTEK

Yard.Doç.Dr. Ayten ERDEM

Microcystis spp. de microcystin üretiminden sorumlu genlerin tespiti

Microcystinler (mikrosistin) mavi yeşil algler tarafından üretilen, insanlar ve diğer canlılar üzerinde çeşitli olumsuz etkilere yol açan ve sekonder metabolitler olarak adlandırılan gruba dahil olan biyotoksinlerdir. Microcystinin en önemli üreticileri başta Microcystis olmak üzere Planktothrix, Anabaenopsis, Anabaena, Oscillatoria’ya ait türlerdir. Özellikle Akdeniz iklimine sahip ülkelerde yaz aylarından sonbahar ortalarına kadar devam eden Microcystis spp. de görülen aşırı çoğalmalarla birlikte microcystin miktarında önemli artışlar tespit edilmiştir. Suyun ekolojik ve ekonomik değerini önemli ölçüde düşüren bu durum bir yandan habitat kayıplarına yol açarken bir yandan da insanlarda ve diğer canlılarda ölüm olaylarına kadar varabilen sorunlara neden olabilmektedir. Daha çok içme suyu rezervuarları, göller ve lagünar alanlarda görülen cyanotoksinlerin ortaya çıkış mekanizmasını düzenleyen hücre içi organizasyonun moleküler ve genetik düzeyde incelenmesi, cyanobacteria aşırı çoğalmaları gerçekleşmeden erken uyarı sistemlerinin oluşturulmasını ve bu duruma özgü etkin ve sürdürülebilir önlem alınmasını kolaylaştıracaktır. Bu nedenle microcystin üretiminde rol alan genlerin moleküler belirteç olarak kullanılıp toksik türlerin tespit edilmesi erken uyarı sistemlerinin oluşturulmasına en büyük katkıyı sağlayacaktır.

Toksin üretiminden sorumlu genlerin amplifiye edilmesi ve olası varyasyonların incelenmesi amacıyla hazırlanan bu araştırma kapsamında sadece toksik türlerin varlığının tespit edilmesi değil aynı zamanda moleküler belirteç olarak kullanılan mcyB geninde oluşabilecek varyasyonların da belirlenmesi hedeflenmiştir. Çünkü bu gende meydana gelebilecek varyasyonlar microcystinde de varyasyonlara sebep olabilmekte ve toksisiteyi etkileyebilmektedir. Mevcut çalışmada mcyB geni PCR temelli yöntemlerle amplifiye edildikten sonra enzim kesimi, SSCP ve dizileme analizleriyle incelenmiş ve analizlerin sonucunda mcyB geninin bir çok bölgesinde varyasyonlarla karşılaşılmıştır. Bu varyasyonlar genellikle tek nükleotid değişimleridir ve sessiz mutasyonlara yol açmaktadır. Bununla birlikte amino asit değişikliklerine de rastlanmıştır. Amino asit değişiklikleri korunmuş dizi motiflerine denk gelmediğinden microcystin toksisitesinde herhangi bir değişime neden olmadıkları düşünülmüştür. Bununla birlikte korunmuş dizi motiflerinin dışındaki amino asit değişimlerinin etkisini anlayabilmek için çalışmanın daha ayrıntılı araştırmalarla yürütülmesi gerekmektedir.