Tibbiy-biologik natijalarni statistik qayta ishlashni excel dasturi yordamida amalga oshirish

2. Dispеrsiyaning o’rtacha qiymatlari, o’rtacha kvadratik chеtlashishi aniqlanadi








3 . X va U ning kovariatsiyasi dеb nomlanuvchi statistika hisoblanadi:


4 . x va u bеlgilar o’rtasidagi statistika dеb nomlanuvchi tanlangan korrеlyatsiya koeffitsiеnti:

Korrеlyatsiya koeffitsiеntining asosiy hususiyatlari

Korrеlyatsiya koeffitsiеntining asosiy hususiyatlari quyidagilar:
- r ning qiymati -1 dan Q1 gacha oraliqda yotadi;
- rq 0 tеnglik shuni bildiradiki, u bеlgi x bеlgi bilan chiziqli bog’liq emas;
r>0 bo’lganda y bеlgi x bеlgining ortib borishi bilan statistik ortib boradi;
r<0 bo’lganda esa u bеlgi x bеlgining ortib borishi bilan statistik kamayib boradi.
Bog’lanish kuchining bahosi
Korrеlyatsiya koeffitsiеnti bog’lanish kuchi bo’yicha 1 (to’liq bog’lanish) dan 0 ( bog’lanish yo’qligi) gacha o’zgarib boradi. Bog’lanish kuchining namunaviy baholanishi quyidagi sxеma bo’yicha amalga oshirish mumukin (jadval 1).

Boglanish kuchi	Bog'lanish xaraktеri
	To’g’ri(+)	Tеskari (-)
1. Boglanish yo’q	0	0
2. Sust bog'lanish	от 0 dо +0,29	оt 0 dо -0,29
3. O’rtacha bog'lanish	оt +0,30 dо +0,69	оt -0,30 dо -0,69
4. Kuchli bog’lanish	оt +0,70 dо +0,99	оt -0,70 dо -0,99
5. To’liq (funktsional) bog'lanish	1	-1

Excel dasturida korrеlyatsiya koeffitsiеntini hisoblash uchun Vstavka punktidan KORRЕL buyruqi tanlanadi, hosil bo’lgan oynadagi Massiv1, Massiv2 satrlariga variatsion qatorlarning diapazoni kiritiladi va OK bosiladi.

Excel dasturida formula kiritishdan tashqari tayyor formulalardan ham foydalanish mumkin. Buning uchun instrumentlar panelidan "vstavka funksiya" tugmasi yoki menyuning "vstavka" bulimining "funksiya..." bandlaridan foydalaniladi. f_x bosilgandan so‘ng Master funksiya oynasi paydo bo‘ladi.
B u oynadan Kategoriya bo‘limi ochiladi va kerakli kategoriyalar tanlanadi. Masalan: Matematicheskie yoki Statisticheskie.
Funksiyalar ro‘yxatidan kerakli funksiya tanlanadi.
Exceldagi asosiy matematik, statistik va boshka standart funksiya­lari­ga quyidagilarni misol kilish mumkin:
SUM (argument) -yacheykadagi sonlarni kushish;
AVERAGE (argumentlar ruyxati) - urta kiymatni xisoblash;
MAX (argumentlar ruyxati) - maksimal kiymatni xisoblash;
MIN (argumentlar ruyxati)- minimal kiymatni xisoblash;
SQRT (son)- kvadrat ildizni xisoblash;
FACT (son)-sonning faktorialini xisoblash;
RAND (tasodifiy son)-tasodifiy sonni chikarish (0 va 1 orasidan);
ABS (son) - sonning absalyut kiymati xisoblash;
LN (son) - natural logorifmni xisoblash;
EXP (son) - sonning eksponentasini topish;
SIN (son)- sonning sinusini xisoblash;
COS (son)- sonning kosinusini xisoblash;
TAN (son)- sonning tanginisini xisoblash
MIN (xonalar) xonalardagi sonlarni minimalini toppish
MAKS (xonalar) xonalardagi sonlarni maksimalini topish
SRZNACH (xonalar) xonalardagi sonlarni urtachasini topish
SUMM (xonalar) xonalardagi sonlarni ygindisini topish
ESLI (shart, tugri, notugri) shart buyicha amalni bajarish
SCHYOTZ(xonalar) bush bulmagan xonalar sonini aniklash
SCHYOTESLI(xonalar, shart) shartga javob beruvchi xonalar sonini aniklash
SEGODNYA ( ) bugungi kunni kuyish
STEPEN(son, daraja) kursatilgan sonni kerakli darajaga kutarish
ZNAK(xona) kursatilgan xona ichidagi malumatlar ishorasini aniklash
Bundan tashkari mantikiy amalarni bajaruvchi funksiyalar xam mavjud
Bular IF, AND, OR, NOT, FALSE va TRUE.
Yuqorida ayrim standart funksiyalar keltirildi. Bular xakida tulik ma’lumotni olish uchun Microsoft Excel dasturining “Spravka” yordamchi dasturi mavjud. Undan ixtiyoriy vaktda foydalanish mumkin. Ekranda agarda xatoliklar va kamchiliklarga duch kelganda xam shu “Spravka” ya’ni ekranning yukori ung tamonida joylashgan menyuning “Spravka” bulimidan yoki F1 klavishani bosib kerakli ma’lumotlarni olish mumkin.
Misol:
Davolashgacha va davolashdan keyingi ko‘rsatkichlar berilgan.
m=σ/корень(n)
Kursorni S12 qo‘yamiz, ya’ni M (o‘rtacha qiymat) topish uchun va Vstavka funksii (fx) punktiga kiramiz. Hosil bo‘lgan oynaning Kategoriya qismidan Statisticheskie punktini tanlaymiz, ro‘yxatdan SRZNACH tanlanadi. Diapazonni C3:C10 deb yozamiz va OK bosiladi.
G o‘rtacha kvadratik chetlashishni topish uchun kursorni S13ga qo‘yamiz, yuqoridagi ro‘yxatdan STANDOTKLON tanlanib, diapazon kiritiladi va OK bosiladi.
Standart xatolik m ni topish uchun S14 ga kursorni qo‘yib, formulasini kiritamiz: =C13/KOREN(8) va Enter bosiladi.
Ikkinchi variatsionni ham hisoblash uchun birinchi variatsion qatordagi hisoblash yacheykalarini nushasini olib qo‘yamiz yoki kuyidagi amalni bajarsak ham bo‘ladi.
Styudent mezonini aniqlash.
Styudent mezonini aniqlash formulasi quyidagi edi:
Kursorni D15 qo‘yamiz va quyidagi formulani kiritamiz:
=ABS(C12-D12)/koren(C14^2+D14^2)
Farqlanish darajasini R ni topish uchun quyidagi qaraymiz:
Agar t = 2 – 3 bo‘lsa R
Agar t = 3 – 4 bo‘lsa R
Agar t > 4 bo‘lsa R
Agar t < 2 bo‘lsa R>0,05
Korrelyasiya koefitsientini topish uchun kursorni D16 ga qo‘yamiz. f_x ni bosamiz natijada quyidagi oyna paydo bo‘ladi:
Ro‘yhatdan KORREL buyrug‘ini tanlaymiz va OK bosiladi. Quyidagi oyna paydo bo‘ladi:
Massiv1 ga birinchi variatsion qator diapazoni S3:S10 kiritiladi, massiv2 ga esa D3:D10 diapazon kiritiladi va OK bosiladi.
Korrelyasiya koeffitsienti r ning qiymati -1 < r < +1 oraliqda bo‘lishi kerak. Agar r = 0 bo‘lsa bog‘lanish yo‘q, r = -1 bo‘lsa teskari bog‘lanish, r = +1 bo‘lsa to‘g‘ri bog‘lanish bo‘ladi. Bog‘lanish kuchini aniqlash uchun quyidagi jadvaldan foydalanamiz.

Bog‘lanish kuchi	Xarakter svyazi
	To‘g‘ri (+)	Teskari (-)
1. Bog‘lanish yo‘q	0	0
2. Kuchsiz bog‘lanish	0 dan +0,29 gacha	0 dan -0,29 gacha
3. O‘rtacha bog‘lanish	+0,30 dan +0,69 gacha	-0,30 dan -0,69 gacha
4. Kuchli bog‘lanish	+0,70 dan +0,99 gacha	-0,70 dan -0,99 gacha
5. To‘liq (funksional) bog‘lanish	1	-1

Hisoblangan o‘rtachalardan foydalanib diagramma yaratish uchun quyidagi ishlarni bajaramiz: Jadvalning keraksiz qismlarini belgilaymiz va sichqoncha o‘ng tugmasini bosib, Skrыt buyrug‘ini tanlaymiz.
Jadvalni qolgan qismini belgilaymiz va uskunalar satridagi Master diagramma belgisini bosamiz.
Bu oynada biz Diagramma turini tanlaymiz. DALEE tugmani bosib keyingi dialog oynaga o‘tamiz. Ikkinchi kadamda biz diagrammada ko‘rsatilishi shart bo‘lgan ma’lumotlar satr yoki ustunda joylanishini, kaysi ustun va satrlar tanlanganligini va x/u oslarning ma’nolarini kurishimiz va uzgartirishimiz mumkin. Ushbu kadamdan keyin DALEE tugmasi yordamida keyingi dialog oynasiga utamiz.