Tillar va adabiyot kafedrasi

Kesim ergash gapli qo‘shma gaplar 
Bunday qo‘shma gaplardan ergash gap bosh gapdagi olmosh bilan ifodalangan 
kesimning ma’nosini ochib beradi. Ko‘pincha kesim ergash gap bosh gapda kesim 
vazifasida kelgan 
shu, shunda, shunday, shundan iborat
kabi ko‘rsatish 
olmoshlarining ma’nosini izohlaydi. 
Misol: 
Seni bu erga, chaqirishdan maqsad shuki, avvalo bu gaplardan 
xabardor bo‘lib qo‘ygin 
(O.Yoqubov). 
Yana bir maroqli tomoni shundaki, qizlar 
raqsini o‘z ko‘zi bilan ko‘rgan shoir bu haqda ikkita she’r yozgan. Bizda odat 
shundayki, o‘zidan kichikni ham sizsiraydilar. 
Kesim ergash gap, asosan, bosh gapdan keyin keladi va bosh gap bilan 
–ki
yordamchisi orqali birikadi. 
Misol: Muhim tomoni shundaki, Navoiy o‘zining aytgan gapiga hayotda o‘zi 
to‘la amal qilgan odam edi. (A.Hayitmetov) Qizig‘i shundaki, bunga dadam sabab 
bo‘lgan ekan. (O.Yoqubov) Olimning donoligi shundaki, u hech qachon bilmaganini 
bildim demasdi. Tilagimiz shuki, doim bir-birimizga mehrli va bag‘ri keng bo‘laylik. 

---

133 
Mashq.
Berilgan misollarda kesim ergash gapli qo‘shma gaplarni aniqlang va 
ular tarkibida qo‘llangan biriktiruvchi vositalarning tagiga chizing. 
1. Yana bir tilagimiz shuki, yaxshilarning ezgu niyati o‘ziga yo‘ldosh bo‘lsin. 
2. Afsuslanadigan joyi shuki, bu e’tirozni o‘zimdan boshqa hech kim bilmas edi. 3. 
Mavzu jihatdan Abdulla Qodiriy ijodi shundayki, yozuvchidan xalqimizning o‘tmish 
tarixini saboq bo‘larlik hollarni topib tasvirlashini istaymiz. 4. Mening farmonim 
shuki, Shamsibek Ismoil o‘g‘lining zavjasi tikkan falak tasviri barchaning uyida 
bo‘lmoqlig‘i darkor (T.Malik). 5. Yana ham qayg‘uli tomoni shuki, mendan 
yashiriqcha ko‘rishayotganini onasiga aytib qo‘yishdan uyalgan («Choliqushi»). 6. 
Maqsadimiz shuki, yurtimiz bayrog‘i doim porlab tursin. 7. Hayratlanarlisi shuki, bir 
vujudda to‘plangan G‘ayrat, aqlu farosat, sadoqat va hokazolar o‘sha onda unga pand 
beradi. 8. Tilagimiz shuki, loqaydlik degan balodan tezda qutilaylik. 
Mashq.
Berilgan misollarni qaysi xil ergash gapli qo‘shma gap ekanligini 
aniqlang. Qismlarni biriktiruvchi vositalarni belgilang. 
1. Yaxshisi shuki, meni o‘zingiz bilan safarga olib keting. 2. Qizig‘i shuki, men 
uni ovozidan ham tanimay qoldim. 3. Kimki halol mehnat qilsa, u rohat ko‘radi. 4. 
Kimki zo‘r ishlarga layoqatli bo‘lsa, u doim tilini tiygan bo‘ladi. 5. Talabimiz shuki, 
xonalar yorug‘ va keng bo‘lsin. 6. Ilmga kimki, qo‘lni ursa, minglab buloqni cho‘l 
tomon burgan bo‘ladi. 7. Har kimki vafo qilsa, vafo topgusidir. 8. Ahvolimning 
chatoqligi shunda ediki, Muqaddas ikkimizni yaqinlashtira oladigan, yakkayu yagona 
vosita hozircha imtihon edi. (O.Yoqubov) 9. Har kim tam’a yo‘lin tutsa, agar pesh, 
oqibat bir kuni bo‘lg‘usi darvesh.