Tillar va adabiyot kafedrasi

Maqsad ergash gapli qo‘shma gap 
Bunday qo‘shma gaplarda ergash gap bosh gapdagi voqea-hodisaning qanday 
maqsad bilan yuzaga kelishini bildiradi. Maqsad ergash gap bosh gap bilan ko‘pincha 
deb
yordamchisi orqali birikadi. 
Misol: 1. Uyga toza havo kirsin deb derazalarni ochib qo‘ydim. 2. Onam 
xavotir olmasinlar deb tezroq uyga qayta qoldim. 3. Qizginam xat-savodli bo‘lsin deb 
Zayniddin Maxsum uning ilm-tarbiya olishiga barcha imkoniyatlarni yaratib berdi. 4. 
Xat yozibdi ota-onang, Bolam omon bo‘lsin deb. 
Maqsad ergash gap bosh gapga ba’zan 
uchun
ko‘makchisi orqali ham birikadi. 
Misol: 1. Inson yashamoqdan tolmasin uchun ko‘ngliga bir dunyo tilak berilgan 
(E.Vohidov). 2. Kampir xafa bo‘lmasin uchun Turg‘un u bilan borishga rozi bo‘ldi. 
Mashq.
Misollar orasidan maqsad ergash gapli qo‘shma gaplarni ajratib, 
ulardagi biriktiruvchi vositalarni belgilang.
1. Zora Farhodning ko‘ngli bir oz yozilsa deb, Suhaylo u bilan suhbatlashardi. 
2. Uni uyg‘otib yubormay deb, tag‘in ko‘zimni yumib oldim. 3. Sherzod uni xafa 
qilmay deb asta gapira boshladi. 4. G‘o‘za suvni miriqib ichsin deb, qiz uni sekin, bir 
tekis jildiratishga tirishardi. 5. Sen otash ichida urasan javlon, Dushman qolmasin deb 
sevgan elimda. 6. Odam aqli odamning kuchi yaxshilikka qilsin deb xizmat, Yer 
ekuvchi, po‘lat quyuvchi obodlikka sarf etsin kuchin. 7. Yoshlikda yaxshi odam 

---

141 
bo‘lsin deb, bolamizga mushtdakligidan tarbiya bera boshlaymiz. 8. Gulnoza xijolat 
bo‘lmasin deb, Karim bu gapni aytmay qo‘ya qoldi. 9. Sen, albatta, Ostonani ozod 
qilgin deb, uni ardoqlagin deb, bu yolg‘onlar ta’rifini hech kimga so‘zlamadim. 10. 
Yolg‘iz bolam dunyoni ko‘rsin deb, meni ham o‘zlari bilan olib yurardilar. 11. Yon 
atrofimiz chiroyli, ko‘rkam bo‘lsin deb, turli xil gullar va ko‘chatlar o‘tkazib turamiz. 
12. Terak yaxshi o‘ssin deb, kampir uni ko‘p parvarish qilibdi. 13. Buvijonim ertak 
aytib beradilar deb, sochlari jamalak qizlar yig‘ilishdi.