Tillar va adabiyot kafedrasi

Mashq. 
Yo‘nalishingiz bo‘yicha o‘tkaziladigan amaliyot bo‘yicha hisobot 
matnini tayyorlang. 
 
36-DARS: TAKRORLASH. NAZORAT ISHIGA TAYYORGARLIK 
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar 
1. Til birliklarini sanab bering. 
2. So‘zlarning qanday birikuviga so‘z birikmasi deyiladi? 
3. Otli so‘z birikmasi va fe’lli so‘z birikmasiga misollar keltiring. 
4. So‘z birikmasida so‘zlarni bog‘lashga xizmat qiluvchi vositalar qaysilar? 
5. Bitishuv usuli bilan so‘zlarning birikishiga misollar keltiring. 
6. Boshqaruvda so‘zlar o‘zaro nimalar vositasida birikadi? 
7. So‘zlarning qanday birikuvini moslashuv deymiz? 
8. So‘zlarning o‘zaro teng bog‘lanishi tobe bog‘lanishdan nimasi bilan 
farqlanadi 
9. Quyidаgi so‘z birikmalarini guruhlang. 
Ishonchli do‘st, do‘stona munosabat, oq kabutar, g‘oyat qiziqarli, o‘zbekcha 
nutq, devorni burmoq, daraxtga chiqmoq, hammasidan katta, chumchuqning 
chug‘ur-chug‘uri, o‘quvchilarning oltitasi, baland uy, toza suv, ohista gapirmoq, 
zavq bilan o‘qimoq, qalam bilan yozmoq, kitobni olmoq, to‘satdan kelmoq, daftarga 
yozmoq, yolg‘ondan so‘zlamoq, qo‘qqisdan so‘zlamoq, qiyinchilik bilan ulg‘aymoq, 
o‘z harakatlari, ko‘p qavatli bino, gul hidi, daraxt shoxi, o‘z uyi, olma terish, chiroyli 
gapirmoq, sharoitiga ko‘ra, yondoshmoq
… .
10. So‘z va qo‘shma so‘zning farqi nima? 
11. So‘z va iborani farqlang? 
12. So‘z va sintagmani farqlang. 
13. “So‘z birikmalari zanjiri nima?” Fikringizni misollar orqali tushuntiring? 
14. So‘z birikmasi va gap orasidagi asosiy farq nimada? 

---

171 
15. So‘z birikmalari tuzing va ularni otli hamda fe’lli so‘z birikmalarga 
ajrating. 
16. Gap bo‘lagi nima?
17. Gap bo‘lagi nechta?
18. Bosh bo‘laklar qaysilar?
19. To‘ldiruvchi, aniqlovchi va hol nega ikkinchi darajali bo‘lak deyiladi?
20. Tarkibi ega-aniqlovchi-to‘ldiruvchi-hol-kesim bo‘lgan gaplar tuzing.
21. “Kesim gapning markazi” deganda nimani tushunasiz?
22. Qaysi turkum so‘zlari bilan ifodalanishiga ko‘ra kesim necha xil?
23. Kesimning tuzilishiga ko‘ra turlarini ayting.
24. Ega qaysi so‘z turkumlari bilan ifodalanadi.
25. Egali va egasiz gaplarga misollar ayting.
26. Egasi ma’lum gap bilan egasi umumlashgan gapni farqlang. 
27. Qo‘shma gap deb nimaga aytiladi?
28. Qo‘shma gap qismlari qanday bog‘lovchi vositalari yordamida bog‘lanadi? 
29. Qo‘shma gaplar qaysi belgisiga ko‘ra turlarga bo‘linadi? 
30. Kiritma deb nimaga aytiladi?
31. Sodda kiritma va murakkab kiritmalarni misollar orqali izohlang.
32. Kiritmalar gap bo‘laklari bilan sintaktik aloqaga kirishadimi?
33. Kitob, mening doim do‘stimsan. Gapning ega va kesimini toping.
34. Undalma nima?
35. Undalma bilan eganing o‘хshash va farqli tomonlari haqida so‘zlang.
36. Undalmalarda, gapdagi o‘rniga ko‘ra, qanday tinish belgilari qo‘llanilishi 
haqida gapiring.
37. Undalmalarning uslubiy vazifasi nimalardan iborat. 
38. Rasmiy uslubning boshqa uslublardan farqini ayting. 
39. O‘zbek hujjatchiligi tarixi haqida nimalarni bilasiz? 
40. Ariza, tushuntirish xati, bildirishnoma yozish qoidalari haqida ma’lumot 
bering. 

---

172