Tkip kuruluş Kongresi Belgeleri

Tarihsel deneyimlerin özümsenmesi

Bu ilkinden ve ikincisinden çıkan üçüncü bir nokta ise, tarihsel deneyimlerin özümsenmesidir. Tarihsel deneyimleri hiçbir zaman salt sosyalizmi inşa deneyimlerinden ibaret olarak görmemek gerekir. Popülizmin damgasını taşıyan demokratik halk devrimleri de temel önemde bir tarihsel deneyimdir. Milli kurtuluş devrimleri de zengin bir tarihsel deneyimdir. Batıda yaşanmış mücadeleler, faşizme karşı mücadeleler, çeşitli ülkelerde sınıf hareketinin yaşadığı devrimci süreçler, batıda sınıf hareketinin ve genel olarak halk hareketlerinin süreçleri de temel önemde deneyimlerdir. Ve bunlar doğru-dürüst irdelenmemiş, sonuçları ve dersleri genelleştirilmemiş deneyimlerdir. Yani tarihsel deneyimler, sadece Sovyetler Birliği’nde ve Doğu Avrupa’da sosyalizmin neyi ne kadar yaptığı ya da yapamadığı sorunu değildir. Partilerin bilinci bir dönem kilitlense de, dünyada akan bir tarih var. Yaşanan mücadeleler, oluşan deneyimler var. Ve marksist teori her zaman uluslararası işçi sınıfı hareketinin deneyimlerinin bir genellemesi olduğuna göre, zenginleşmesini(214)buradan aldığına göre, Marksizmin bilimsel karakteri burada ifadesini bulabildiğine göre, tüm bu deneyimleri mümkün mertebe genelleştirmek de bir sorundur.

Bana göre, sosyalizmin tarihsel deneyimlerinden önce, batıda partilerin mücadele deneyimini, özellikle de faşizme karşı mücadele deneyimini genellemek çok daha acildir bizim ihtiyaçlarımız bakımından. Biz sosyalizmin deneyimlerini genelleyecek zamana fazlasıyla sahibiz. Geleceğin iktidarında hangi hatalara düşmemeliyiz? Tarihsel deneyim bu açıdan ne gösterdi? Bunu düşünecek, inceleyecek, bu konudaki deneyimleri genelleyecek zamanımız fazlasıyla var. Batılı partilerin ve batıda işçi sınıfının yaşadığı deneyimlerin genellemesi ise çok daha acil bir sorundur. Zira bunun deneyim ve derslerine bugün çok daha fazla ihtiyacımız var. Ya da aynı şekilde halk devrimlerinin, milli kurtuluş devrimlerinin... İşin bir yanı bu.

İkinci yanı; tarihsel deneyimler alanı çok önemli bir alan, ama oradan ne tür sonuçlar çıkaracağımız, nelerin programımıza ne kadar ve nasıl yansıyacağı meselesinde de, biraz daha somut ve gerçekçi düşünmek gerekiyor. Biz geleceğin toplumunu bugünden resmedebilme imkanına sahip değiliz. Sovyetler Birliği’nde öyle yapıldı, ama biz bunu geleceğin toplumunda şöyle yapacağız diyebilmemizin belirli bir sınırı var. Çünkü hangi uluslararası koşullarda, hangi iç siyasal koşullarda, sınıfın ve emekçi halkın öteki kesimlerinin ne kadarıyla ne tür bir bütünleşme içerisinde, devrimin ne türden, ne kapsamdan bir dinamik gelişmesi içerisinde iktidara geleceğimizi bugünden bilemiyoruz ki, hayatın bizim karşımıza çıkaracağı sorunların ne türden sorunlar olabileceğini ve o sorunlar karşısında nasıl bir tavır alabileceğimizi de bugünden söyleyebilelim. Hiçbir ciddi marksist, geleceğin toplumunu bir partinin gelecekte yapacağı işler üzerinden resmetme yoluna gitmemiştir.

Ama bizim çıkarabileceğimiz daha genel bazı sonuçlar var. Ne örneğin? Sosyalizm, tam da Marksizmin klasiklerinin hep(215)vurguladığı gibi, ancak milyonlarca ve milyonlarca insanın aktif ve bilinçli çabasının ürünü olabilmelidir. Sosyalizm tarihsel olarak yaşanmadan da Marks ve Engels bunu söylüyordu. Lenin Ekim Devrimi’nin o ilk günlerinde bunu döne döne söylüyor. Rosa Luxemburg’un kaleme aldığı programda; sosyalizm ancak milyonlarca emekçinin aktif çabasının ürünü olabilir, deniliyor. Demek ki daha tarihsel deneyim yaşanmamışken bile bu konuda genel bir kavrayışa sahip olmanın büyük bir önemi var. Bugün tarihsel deneyime bakıyoruz; bu ihmal edilen, önemi yeterince gözetilemeyen ve bürokratik bozulmayı ve kastlaşmayı besleyen bir şeye dönüşebiliyor. Bu çerçevede örneğin sınıfın ve kitlelerin salt ekonomide değil, fakat daha da önemli olarak devlet iktidarı alanında, siyasal ve kültürel alanda rolü sorunu temel önemdedir.

Biz, tarihsel deneyimleri gözeterek, parti, parti yapısı, parti içi demokrasi, vb.’den çıkardığımız bazı sonuçları büyük ölçüde özümsemeye, kendi yaşamımıza yedirmeye çalıştık. Buna başka şeyler de eklenebilir. Ama öyle de sorunlar vardır ki gerçekten, bunlar konusunda tarihsel deneyimlerden bir fikir edinseniz bile, bugün için siyasal ya da pratik bir işlevi olmaz bunun. Siz Sovyet toplumu ya da sosyalizmin inşası süreçlerine girmiş öteki ülkelerin durumları üzerinden bakarsınız, şu veya bu sorunun size verdiği bir fikir vardır, o deneyimi edinirsiniz, böylece bir bakışaçısı kazanırsınız. Ama sorunun sizin ülkenizde, sizin iktidarı aldığınız tarihsel evrede karşınıza tam nasıl çıkacağını bilemediğiniz ölçüde, o deneyimden ne kadar yararlanabileceğinizi de tam bilemezsiniz.

Örneğin Paris Komünü deneyimi, Rusya’da Bolşevikler iktidarı ele aldığında, onlar için kendi başına yeterli bir deneyim kaynağı değildi. Ancak bazı genel esaslarından yararlanabiliyorlardı. Uluslararası bir kuşatma altında, altıda-beşi köylülük olan bir toplumda, savaşın yarattığı bir yıkım zemininde, bir devrimci partinin, bir devrimci sınıfın karşı karşıya kaldığı(216)sorunlar ve uygulamak zorunda kalacağı politikalar başkadır, bir başka tarihsel durumda daha başkadır. İpi ilk göğüsleyenlerin karşı karşıya kalacağı sorunlar başkadır, ipi bir dizi kritik ülkede iktidar alındıktan sonra göğüsleyecek olanların karşı karşıya kalacağı sorunlar daha başkadır. Almanya devrimi bizden önce yaparsa karşılaşacağımız sorunlar ve göstermek zorunda kalacağımız davranışlar başkadır, ileri ülkelerin hiçbirinde devrim olmadan bizim iktidarı tek başına aldığımız koşullarda karşı karşıya kalacağımız sorunlar, dolayısıyla yapmak zorunda kalacaklarımız daha başkadır. Marksizm varsayımlar üzerine oturmaz, ukalalıklar üzerine hiç oturmaz. Marksizm bütün devrimci ve militan özüne rağmen, temelde bir bilimdir. Bilimsel karakteri hiçbir zaman ihmal etmez. Dolayısıyla geleceğin toplumuna ilişkin soyut spekülasyonların da bir anlamı yoktur.