Tkip kuruluş Kongresi Belgeleri

Marksizm, modern çağa bir bütün olarak bakıp kapitalizmi tarihe gömebilecek toplumsal sınıfa işaret etmekle kalmamıştır; yanısıra, modern burjuva toplumu ile birlikte sınıfların ve sınıf ayrımlarından doğan bütün öteki kötülüklerin yokedilmesini olanaklı kılan maddi-iktisadi zeminin nasıl oluştuğunu da göstermiştir. Sosyalizmi bir bilim haline getiren budur. Ve marksist bir program, herşeyden önce bu bilimsel sonuçlar üzerine oturur. Bu bilimsel sonuçlar; sınıfların, sınıf egemenliğinin ve sınıfların varlığı ile birlikte varolan bütün öteki kötülüklerin kaldırılmasının olanaklılığını gösterebildiği ölçüde, devrimci bir dünya görüşü ve bu dünya görüşünün ifadesi olan program da devrimci bir program, modern toplumun en kapsamlı, en derine inen ve en devrimci bir eleştirisi olabiliyor.

Bir program arzular içermez; bir program nesnel gerçeğe ve bilimsel bir çözümlemeye dayanabilmelidir, dedim. Programı kendi yapısı içerisinde somutladığımız zaman, göreceğiz ki, ortaya konulan her görüş, her değerlendirme, niteleme, tanımlanan her hedef, önerilen her çözüm, bilimsel bir karakter taşımaktadır. Yani bir vaatler ve arzular alanı değil program. Modern toplumun bilimsel bir eleştirisi, o toplumun yerini alacak yeni toplumun temellerinin bilimsel olarak gösterilmesidir.(227)

Program yorumlamaz, saptar

Programın bir başka yönüne geçiyorum. Bir program yorumlamaz, saptar. Bu Engels’in, ardından Lenin’in sık sık tekrar ettiği bir veciz sözdür. Bir program yorum yapmaz, bir program saptar ve tanımlar, öylece sunar. Ama bir program eğer incelemeye, çözümlemeye ve sonuçlar çıkarmaya dayalı bir ideolojik gelişme sürecinin ürünü ise, zaten yoruma gerek de yoktur. Derinlemesine ve kapsamlı ideolojik incelemelerin, değerlendirmelerin ve tespitlerin üzerinde yükseldiği ölçüde, bir programın yoruma girmemesi, gerekçelendirmemesi, sadece saptamakla, sadece nitelemekle yetinmesi, anlaşılır bir durumdur. Biz genellikle programı ideolojik gelişme sürecinin birikiminden süzülmüş sonuçlar ve temel esaslar manzumesi olarak tanımlarız. Eğer bu böyle ise, bir program zaten bir teorik-ideolojik gelişmenin ürünü olarak ortaya çıkıyorsa, bu programın temel tezleri ve tespitleri bu süreç içerisinde fazlasıyla gerekçelendirilmiş demektir. Ama program, bu gerekçelerin taşınacağı ve tekrarlanacağı bir alan değil. Bir programda yorum yapılmaz, gerekçe gösterilmez; biz şunu söyle yapacağız, çünkü bu imkanı şuradan bulacağız, şunu şuradan çıkaracağız, şu şundan dolayı böyledir vb. denilmez.

Bir program saptar; Engels’in ünlü sözü, Lenin’in tekrarlamayı çok sevdiği bir sözdür bu. Ve Marksizmin program sorununa bu temel yaklaşımından dolayıdır ki, Lenin örneğin; kendine özgü bir kapitalizmi ve kendine özgü bir devrim aşaması olan Rusya gibi karmaşık bir toplum için kaleme aldığı bir programı bile, son derece kısa bir metin olarak tutmayı başarabiliyor. Rusya gibi kapitalizmin kendine özgü yönleri olan bir ülke, burjuva demokratik devrim aşamasıyla, bunun kendine özgü sorunlarıyla yüzyüze olan bir toplumda, bir program bu kadar kısa tutulabiliyor.

Bunun gerisinde bir programın herhangi bir gerekçelen(228)dirmeye ihtiyaç duymaması vardır. Bu programda bir zayıflığı anlatmıyor; zira tekrar ediyorum, bir program zaten toplam ideolojik birikiminizin bir ürünüdür. Toplam çözümlemelerinizin, gerekçelendirmelerinizin, tartışmalarınızın, ideolojik polemiklerinizin içinden süzülmüştür. Bu çerçevede o fazlasıyla gerekçelendirilmiştir. Öte yandan, ideolojik gelişmenin ürünü olmakla da kalmamakta, aynı zamanda programı izleyecek dönemdeki kapsamlı bir ideolojik çalışmanın, hesaplaşmanın, ve artı, kitleleri hedef alan kapsamlı bir propagandanın da dayanağı olduğu ölçüde, bir program, gerekçelerini, yorumlarını, ortaya konulduktan sonra bu şekilde ayrıca gösterecektir.

“Bir programda fazla şeylerin bulunması o programı zayıflatır”

Program en özlü ve en temel olanı verir. Program ayrıntı da vermez. Program sınıflar arası genel ilişkileri, genel ve temel olanı, kalıcı olanı verir. Örneğin taktik, sınıflar arası ilişkilerde özel ve geçici olanı verir, bu nedenle de sık sık değişir. Program böyle değil; program, bir toplumdaki temel sınıflar arasındaki temel ilişkileri, kalıcı ilişkileri verir. Ve bir programın eskimesi, ancak o temel ilişkilerdeki köklü dönüşümlerle, yani bir devrimle mümkündür. Bir programın temel tezleri, temel esasları eğer bilimsel, yani doğru bir biçimde saptanmışsa, bunlar bütün bir devrim dönemi boyunca kalıcıdır.

Bu programların değişmeyeceği anlamına gelmiyor elbette, programlar da değişir. Neden değişir? Sosyal mücadeleler programdaki saptamaların yetersizliklerini açığa çıkartır da onun için değişir. Yoksa tarihsel safha değiştiği için değil. Ama bilimsel temellere dayalı programların köklü bir biçimde değişebildiği aşamalar, temelde toplumların da köklü bir dönüşümü yaşayabildiği aşamalar oluyor.

Bir program gerekçelendirmez demiş ve eklemiştim; bir(229)program ayrıntılar da içermez. Bir program temel belirlemeleri içerir. Bizim kongreye sunulacak Program Taslağı'mız birçok ayrıntıyı içeriyor olduğu halde, bunu böyle söylüyorum. Bunları Program Taslağı'mız üzerinden de tartışacağız. Mevcut genişlik bir takım meselelerin belki anlaşılmasını da kolaylaştıracaktır. Ama biz kongre platformunda bu taslağın içeriği üzerine anlaştıktan sonra, dönüp, programımızın hiç de bu kadar yüklü olması gerekmiyor gibi bir sonuca da ulaşabiliriz. Bu kadar ek açıklama ya da maddeler içermesi gerekmiyor; biz programımızı daha özlü bir metin haline getirelim, bütün öteki noktaları programımızı gerekçelendirirken, savunurken ya da işlerken nasılsa fazlasıyla yapacağız; buradaki sınırlı ek açıklamalar sadece programımızı zayıflatmaktadır, demek durumunda da kalabiliriz. Ya da belki de programın belli bakımlardan nispi bir genişlik taşımasının, fazla ayrıntıya ve tali noktalara kaçmadan, gene de bir takım gerçekleri nispeten biraz daha geniş ifade etmesinin belli yararlar sağlayabileceğine da kanaat getirebiliriz, Taslak'taki genişliği korumak yoluna da gidebiliriz. Bilemiyorum, bunu başlayacak olan tartışmalarımız üzerinden somut olarak göreceğiz.