TohiD ŞƏHİd seyyiD ƏBDÜLHÜseyn dəSTĞeyb

ON SƏKKİZİNCİ DƏRS
HEÇ KƏSİN ZATƏN HƏMD OLUNMAĞA HAQQI YOXDUR
Qeyd etdik ki, bütün həmdlər yalnız Allaha məxsusdur. Çünki hər kəsin kamal və camalının müqabilində olan təriflər hamısı Allahdandır. Deməli bəşər üçün olunan səna və təriflər də Allaha aiddir. Amma bəşərin kəsbi yolla əldə etdiyi camalın müqabilində, Allahı nəzərdə tutmadan müstəqil sürətdə tərif etmək qəbahət hesab olunur.

Lakin bir nəfəri çox tərif edərək, siz elmdə içtihad dərəcəsinə çatmısınız demək, şəriət nəzərindən haram deyildir, məkrudur (bəyənilmir).

Bu mətləb doğru olduğuna görə, onun deyilməsinə icazə verilir. Əslində hər bir kəsin elm və qüdrəti Allaha qayıdır. Amma zahiri cəhətdən bu şəxs, kamal və camalı kəsb etməkdən ötrü zəhmət çəkmişdir. Elə buna görə də ona tərif demək caizdir (icazə verilir). Amma əslində həqiqi tərifə layiq olan Allahdır. Çünki kamal və camalı əldə etmək üçün bütün vasitə və tofiqələri insan üçün hazırlayan Odur.

Əgər bir kəs Allaha həmd etməsə, əqli bir vacibatı tərk etmişdir. Amma əgər məxluqun ixtiyari şəkildə əldə etdiyi camalın bərabərində həmd və tərif deməsə qəbahət hesab olunmaz. Çünki məxluqun müstəqil və zati surətdə həmd və tərif olunmağa haqqı yoxdur. Elm dalınca gedən şəxsi tərif etmək mənim üçün vacib deyildir və onu tərif etmyi də tərk etsəm qəbahət iş görməmişəm. Çünki həqiqi tərif ona aid deyildir. Amma aləmlərin Rəbbi zati və həqiqi tərifə layiqdir. Çünki bütün məxluq Onun mərhəməti sayəsindədir. Bütün məxluqlara verilmiş camal və kamal sifətlərə görə, Allahın haqqı əda olunmalıdır. Amma başqa varlıqların belə haqqı yoxdur. Onlar nə qədər camal və kamal sifətləri kəsb etsələr də heç vaxt başqalarının üzərində haqq sahibi olmurlar.