To'lov balansining mazmun mohiyati va tuzilmasi reja

To`lov balansining tarkibiy kismlari o`rtasidagi bog’liqliklar

To'lov balansining tarkibiy qismlari yani aktivlar va passivalar orasidagi bog'liqliklar ko'pincha korxona yoki tashkilotning moliyaviy tizimida yo'nalishlari bo'yicha kelib chiqadi. Bunday bog'liqliklar quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:

1. 
   Naqd-pul to'lovlar va xarajatlar - Korxona yoki tashkilot naqd-pul to'lovlarini olishi va xarajatlarini to'lashi kerak bo'lganida, shu naqd-pul aktiv qismida kiritiladi. Bunday hollarda, aktivlar va passivalar bog'liqligi naqd-pul to'lovlar qabul qilinishi yoki xarajatlarni to'lash qobiliyatiga bog'liq bo'ladi.
   
2. 
   Kreditlar - Korxonalar yoki tashkilotlar kreditlar olishlari mumkin. Kreditning kiritilgan miqdori passivlar qismida kiritiladi, o'sha miqdorni to'lash bo'yi esa aktivlar qismida ko'rsatiladi. Bunday hollarda, aktivlar va passivalar bog'liqliklari kreditning muddati, kafolatlari, yillik foiz miqdori va boshqa shartlar bilan bog'liq bo'ladi.
   
3. 
   Joriy qarzdorliklar - Korxona yoki tashkilotning boshqa shaxslarga qarz berishini tahlil qilishda joriy qarzdorliklar qismida kiritiladi. Shu joriy qarzdorliklar kiritilgan miqdor passivlar qismida ko'rsatiladi. Aktivlar qismida joriy qarzdorliklarga berilgan miqdorni qaytarish bo'yi kiritiladi.
   
4. 
   Hisobvaraqalar - Korxona yoki tashkilotning bank hisobvaraqalari, yevroobligatsiyalar, aktsiyalar va boshqa mablag'laridan tashkil topgan aktivlarining miqdorini ifodalaydi. Aktivlar va passivalar bog'liqliklari hisobvaraqalarining mablag'ini, qimmati va sifatiga bog'liq bo'ladi.
   

Bunday kabi aktivlar va passivalar orasidagi bog'liqliklar to'lov balansining tarkibiy qismlari o'rtasida bog'liq bo'ladi. Bu bog'liqliklar korxona yoki tashkilotning moliyaviy tizimini yaxshilash va uni boshqarishda yordam beradi.
To'lov balansining tarkibiy qismlari o'rtasidagi bog'liqliklar o'z ichiga bir nechta turdagi miqdorlardan tashkil topadi. Bunday turdagi bog'liqliklar quyidagilardir

1. 
   Hisob-kitoblarda xatoliklar - To'lov balansida hisob-kitoblarida xatoliklar yuzaga kelishi mumkin. Masalan, aktivlarning miqdori passivlardan ko'proq yoki passivlar miqdori aktivlardan ko'proq chiqishi mumkin. Bunday holatlar hisob-kitoblarning tekshirilmasi va moslashtirilmasi orqali hal qilinishi kerak.
   
2. 
   Debit va kredit miqdorlarining qarshi kelishi - To'lov balansi hisob-kitoblarida debit va kredit miqdorlari o'zaro bog'liq bo'ladi. Bunday holatda, aktivlar va passivalar orasidagi bog'liqliklar hisob-kitoblarining to'g'ri va tekshirilgan bo'lishi bilan hal qilinishi kerak.
   
3. 
   Zaxira miqdorlari - Bunday bog'liqliklar to'lov balansida ko'rsatilgan mablag'lar to'g'risidagi malumotlar bilan bir qator qimmatli narsalar hisobidan yuzaga kelishi mumkin. Masalan, aktivlarning sotish narxlari va savdo qiymatlari bilan bog'liq bo'lgan miqdorlarning o'zgarishi, tashkilotning moliyaviy holatiga bog'liq bo'ladi. Shu sababli, zaxira miqdorlari to'g'ri va ko'rsatilgan maqsadga mos kelishi kerak.
   
4. 
   Boshqa miqdorlar - To'lov balansi tarkibida ko'rsatilgan aktivlar va passivalar orasidagi bog'liqliklar hisob-kitoblarning to'g'ri va to'g'ridan-kelib chiqqan xisob-kitoblar bilan, tashkilotning moliyaviy holatiga bog'liq bo'lgan miqdorlarga ega bo'ladi. Shu sababli, aktivlar va passivalar orasidagi bog'liqliklarning aniq va to'g'ri bilan kiritilishi kerak.
   

Bunday bog'liqliklar tashkilotning moliyaviy holatini tahlil qilishda yordam beradi va to'lov balansidagi xatoliklarning aniqlanishi va hal qilinishida yordam beradi.
Qarzlar va to'lovlar - To'lov balansida ko'rsatilgan qarzlar va to'lovlar orasidagi bog'liqliklar, tashkilotning moliyaviy holatini tahlil qilishda juda muhimdir. Qarzlar va to'lovlar hisob-kitoblariga aniq kiritilishi va to'g'ri hisoblanishi kerak. Shuningdek, qarzlar va to'lovlar tashkilotning kassasidagi kredit mablag'larini tashkil qilishi uchun muhimdir.
Valyuta miqdorlari - Agar tashkilot o'z faoliyatini valyuta hisobida yuritsa, to'lov balansi valyuta miqdorlarini ham ko'rsatishi kerak. Bu miqdorlar o'zgarishi, valyuta alish-sotish narxlari va ayrim moliyaviy harajatlarga bog'liq bo'lishi mumkin.
Aktivlar va passivalar turi - Aktivlar va passivalar turlariga bog'liq bog'liqliklar ham to'lov balansida ko'rsatilishi mumkin. Masalan, moliyalashtirilgan loyihalar, sabablarga o'tkazilgan to'lovlar, yagona aktivlar va passivalar, moliyalashtirilmagan imtiyozli aktivlar va passivalar kabi. Shu sababli, aktivlar va passivalar turlarining to'g'ri va to'g'ridan-kelib chiqqan kiritilishi kerak.
Muddatli qarzlar - Tashkilotning muddatli qarzlari ham to'lov balansida ko'rsatiladi. Bunday qarzlar turli muddatlarda berilishi mumkin va ularning miqdori, muddatlari va shartlari o'zgarishi mumkin.
Mablag'lar to'plamlari - Tashkilotning mablag'lar to'plamlari ham to'lov balansida ko'rsatilishi kerak. Bu miqdorlar tashkilotning moliyaviy holatini tahlil qilishda yordam beradi.
Bunday turdagi bog'liqliklar to'lov balansining tarkibiy qismlari o'rtasidagi bog'liqliklar hisoblanadi. To'lov balansidagi bog'liqliklarning aniq va to'g'ri kiritilishi va hisoblanishi tashkilotning moliyaviy holatini aniqlashda juda muhimdir.