Toplayan və TƏRTİb edəN: K. HÜSeyn

DARUL KÜFRDƏ CÜMƏ NAMAZI QILINIRMI?

CÜMƏYƏ TƏLƏS!
“Ey iman gətirənlər! Cümə günü namaza çağırıldığınız zaman Allahı zikr etməyə tələsin və alış-verişi buraxın. Bilsəniz, bu sizin üçün nə qədər xeyirlidir! Namaz qılınıb qurtardıqdan sonra yer üzünə dağılın və Allahın lütfündən ruzi diləyib axtarın! (Yenə öz işinizə qayıdın!) Və Allahı çox zikr edin ki, nicat tapıb səadətə qovuşasınız! (Hər iki dünyada muradınıza yetişəsiniz!) (əl-Cümə surəsi: 9-10). İbn Qudəmə – rahmətullahi aleyhi – deyir: "Burada tələsmək əmr olunmuşdur. Əmr isə işin vacibliyini bildirir. Belə ki, tələsmək yalnız vacib olan bir iş üçün lazım gəlir. Alış-veriş isə insanı cümə namazından yayındırmasın deyə həmin vaxt üçün qadağan edilmişdir. Əgər cümə namazı vacib olmasaydı, ona görə alış-veriş qadağan edilməzdi"¹²²⁴.

Bilin ki, cümə barəsində ümmətin alimləri arasında baş verən ixtilaf onun vacibliyində deyil, şərtlərində olmuşdur. Nə dörd məzhəb, nə də on dörd əsrdə yaşayan alimlər cümənin şərtlərini sadalayarkən Darul İslamı qeyd etməmişlər. Onu tərk edən kəslər görünür bu haqda nə dörd məzhəbin, nə də hər hansı bir alimin rəyi ilə tanış deyillər. Xəbəriniz olsun ki, cüməni tərk edənlər, barələrində alimlərin nə dediyi ilə maraqlansaydılar, İnşallah belə bir ibadətdən yayınmazdılar. Cüməni tərk edənin küfr etməsini İmam Əhməd – rahmətullahi aleyhi – və başqa alimlər söyləmişdir¹²²⁵. Onlar bu hökmü digər fərz namazlara uyğun olaraq vermiş və belə bir kəsin cümənin fərz olmasını etiqad etməsi ilə heç nəyin (yəni, hökmün) dəyişmədiyini bildirmişlər. İbn Abbas - radıyallahu anhu – demişdir: “Kim ardıcıl olaraq üç cüməni tərk edərsə, artıq İslamdan üz çevirmişdir”. Əbu Hureyrə və İbn Ömər - radıyallahu anhum – Peyğəmbərin – sallallahu aleyhi və səlləm – belə buyurduğunu rəvayət etmişlər: "İnsanlar cümə namazını tərk etməkdən çəkinsinlər. Əks təqdirdə Allah onların qəlblərini möhürləyər, sonra da onlar qafillərdən olarlar"¹²²⁶. Əbu Cəd əd-Damridən - radıyallahu anhu – rəvayət olunan hədisdə Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurur: "Kim tənbəllik səbəbilə cümə namazını üç dəfə tərk edərsə, Allah onun qəlbini möhürləyər"¹²²⁷.

Cümə Kimə Vacibdir – Şurut Fardiyyətul Cumati 1) Mükəlləf - həddi-büluğa çatmış, (Uşaq olmamalıdır); 2) Müsəlman olmalı (kafir müstəsnadır); 3) Əqli yerində olan şəxslərə cümə namazında iştirak etmək vacibdir (ruhi xəstə müstəsnadır). 4) Kişi cinsindən olmaq, (Qadına Cümə vacib deyildir). 5) Azad şəxs sayılmaq, (Qul, Dustaq, Məhbus Cümə namazı qılmır. Yalnız icazə verildikdən sonra qıla bilər). 6) Yerli vətəndaşlıq və ya məskunlaşma icazəsi (müsafir və müvəqqəti qeydiyyatda olan sakin müstəsnadır). 7) Üzrlü səbəblər. Dörd məzhəb yekdilliklə bu şərti qəbul etmişdir. Bu bütün məzhəblərin birgə fikridir. Bundan əlavə Məliki məzhəbinin davamçıları “yaxın ərazidə yaşama” adlı əlavə edərək cümənin 3 mil (1mil=1609m) aralıda yaşayan müsəlmana vacib olmadığını söyləmişlər¹²²⁸. Tariq ibn Şihabın rəvayətində Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – belə buyurur: " Cümə namazını camaatla qılmaq hər bir müsəlmana vacibdir. Yalnız dörd qrup insan istisnadır: "Sahibi olan qul, qadın, uşaq və xəstə!"¹²²⁹.

Cümə Hansı Şərtlərlə Məqbul Sayılır - Şəfii məzhəbinə Şurutu Sihhatul Cumati görə cümənin məqbul sayılması üçün altı şərt vardır: 1) Vaxtının çatması, 2) Yaşayış məntəqəsində qılınması, 3) Azı qırx nəfərin iştirakı, 4) Camaat şəklində icrası, 5) Ondan əvvəl və ya onunla yanaşı digər cümənin keçirilməməsi, 6) İki xütbənin namazdan öncə verilməsi.

Hənbəli Məzhəbinə görə cümənin məqbul sayılması üçün dörd şərt vardır: 1) Vaxtının çatması, 2) Yaşayış məntəqəsində qılınması, 3) Azı qırx nəfərin iştirakı, 4) İki xütbənin namazdan öncə verilməsi.