Toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Fanlarni klassifikatsiya qilish juda qadimdan boshlangan. X asrda sermazmun ijod etgan buyuk ensiklopedik olim va mutafakkir Abu Nasr al-Farobiy (873-950 yillar) “Kitob fi ixso al-ulum va at-ta’rif” (“Fanlar klassifikatsiyasi”) asarida fanlarni quyidagicha guruhlarga, bo‘limlarga bo‘ladi.
I. Til to‘g‘risida ilm (“Isxo al-ulum”), 7 bo‘limdan iborat:
1) Oddiy so‘zlar to‘g‘risida fan;
2) Ibora va gaplar to‘g‘risida fan;
3) Oddiy so‘z qonunlari va so‘z ohanglari to‘g‘risida fan;
4) So‘z ibora va gaplar qonunlari to‘g‘risida fan;
5) To‘g‘ri yozish qonunlari to‘g‘risida fan;
6) To‘g‘ri o‘qish qoidalari to‘g‘risida fan;
7) Sh’er yozish to‘g‘risida fan.
Ilmiy dalillar bu dalil qo'llab-quvvatlash yoki qarshi kurashish uchun xizmat qiladigan ilmiy nazariya yoki gipoteza. Bunday dalillar bo'lishi kutilmoqda ampirik dalillar va shunga muvofiq talqin qilinishi mumkin ilmiy uslub. Ilmiy dalillarning standartlari so'rov o'tkaziladigan sohaga qarab farq qiladi, ammo ilmiy dalillarning kuchliligi odatda natijalarga asoslanadi statistik tahlil va kuchi ilmiy boshqaruv.
Xulosa chiqarish tamoyillari
Shaxsning kuzatuvlar va gipoteza o'rtasidagi bog'liqlik haqidagi taxminlari yoki e'tiqodlari, u kishi kuzatuvlarni dalil sifatida qabul qilishiga ta'sir qiladi.^[1] Ushbu taxminlar yoki e'tiqodlar odamning kuzatuvlardan dalil sifatida qanday foydalanishiga ta'sir qiladi. Masalan, Yerning aniq harakat etishmasligi, geosentrik kosmologiyaga dalil sifatida qabul qilinishi mumkin. Biroq, geliosentrik kosmologiya uchun etarli dalillar keltirilgandan va harakatning aniq etishmasligi tushuntirilgandan so'ng, dastlabki kuzatuv dalil sifatida keskin ravishda diskontlangan.
Ratsional kuzatuvchilar turli xil e'tiqodlarga ega bo'lsalar, ular bir xil ilmiy dalillardan turli xulosalar chiqarishlari mumkin. Masalan, Priestlibilan ishlash phlogiston nazariyasi, ning parchalanishi haqidagi kuzatuvlarini tushuntirdi simob oksidi phlogiston yordamida. Farqli o'laroq, Lavuazye, elementlar nazariyasini rivojlantirib, xuddi shu kuzatuvlarni kislorodga asoslanib tushuntirdi.^[2] Kuzatuv va gipoteza o'rtasidagi nedensel bog'liqlik kuzatuvni dalil sifatida qabul qilinishiga olib keladigan mavjud emasligiga e'tibor bering.^[1] aksincha sababiy munosabatlarni dalil sifatida kuzatuvlarni o'rnatmoqchi bo'lgan shaxs taqdim etadi.
Fon e'tiqodining ta'sirini tavsiflash uchun ko'proq rasmiy usul Bayes xulosasi. Bayes xulosasida e'tiqodlar ularga bo'lgan ishonchni ko'rsatadigan foizlar sifatida ifodalanadi. Boshlang'ich ehtimollikdan boshlanadi (a oldin), so'ngra ushbu ehtimollik yordamida yangilanadi Bayes teoremasi dalillarni kuzatgandan so'ng. Natijada, xuddi shu hodisaning ikkita mustaqil kuzatuvchisi, agar ularning oldingi (xulosaga ham tegishli bo'lgan oldingi kuzatuvlar) farq qilsa, oqilona ravishda turli xil xulosalarga kelishadi. Biroq, agar ular bir-birlari bilan aloqa qilishga ruxsat berilsa, ular kelishuv bilan tugaydi (per Aumannning kelishuv teoremasi). Qanday kuzatuvlarning dalil ekanligini aniqlashda asosiy e'tiqodlarning ahamiyati y Agar biron bir taklif to'g'ri deb qabul qilinmasa, xulosa ham qabul qilinmaydi.Ilmiy dalillarning foydaliligiShuningdek qarang: Soxtalashtirish kabi faylasuflar Karl R. Popper, ning ta'sirli nazariyalarini bergan ilmiy uslub unda ilmiy dalillar markaziy rol o'ynaydi. Xulosa qilib aytganda, Popper olim nazariyani dalillarga yoki ma'lum faktlarga qarshi sinab ko'rish orqali soxtalashtirilishi mumkin bo'lgan nazariyani ijodiy ravishda ishlab chiqishini ta'minlaydi. Popper nazariyasi nazariyaga mos kelmaydigan faktlarni aniqlash orqali dalil nazariyani noto'g'ri ekanligini isbotlashi mumkin bo'lgan assimetriyani keltirib chiqaradi. Aksincha, dalillar nazariyani to'g'riligini isbotlay olmaydi, chunki hali topilishi kerak bo'lgan nazariyaga mos kelmaydigan boshqa dalillar mavjud bo'lishi mumkin.