Toshkent davlat agrar universiteti

Sotilgan mahsulotlar tarkibiy, assortiment o‘zgarishining ta’sir indeksi:

Joriy davrda sotilgan mahsulotlar o‘tgan davr narxlarda	–	Joriy davrda sotilgan mahsulotlar o‘tgan davr tannarxida
Joriy davrda sotilgan mahsulotlar o‘tgan davr tannarxida	x	O‘tgan davrdagi rentabel ik koeffitsienti

Bu indeks quyidagi shakl sifatida yoziladi:
У ^.
Bu gal ham indeksning suratida va maxrajida joriy davrda sotilgan mahsulotlardan olingan foyda ifodalangan. Lekin ko‘rinib turibdiki, suratda aniqlangan foyda joriy davrda sotilgan mahsulotlarni hajmiga, o‘tgan davr narx-navo va tannarxlariga asoslangan. Maxrajda esa sotilgan mahsulotdan olingan foyda o‘tgan davr rentabellik koeffitsientiga asoslangan bo‘lib, u o‘tgan davrda sotilgan mahsulotlar o‘tgan davrdagi tarkibini, assortimentini hisobga olgan.
Shunday qilib, indeksning surati sotilgan mahsulotlardan olingan foyda mahsulotlarning joriy tarkibiga, maxrajda aniqlangan foyda sotilgan mahsulotlardan olingan foyda mahsulotlarning o‘tgan davrdagi tarkibiga asoslangan, demak bu indeks mahsulotlarni tarkibiy o‘zgarishini korxona, foydasiga ta’sirini aniqlab beradi.
Yuqorida keltirilgan omil indekslari bir-biri bilan bog‘liq va ularning ko‘paytmasi umumiy indeksga barobar. Ya’ni:

K1 S1

K1С1

( K1 S0 ) R0

K1 S1

K1С1

K1 S1

K1С0

K1 S0

K1С1

K 0 S0

K 0 С0

^K0 ^S0 ^K0 ^С0

K1 S1

K1С0

K1 S0

K1С0

( K1C0 )

R0

Yuqorida ko‘rilgan omilli tahlilni o‘tkazish uchun moliyaviy hisobot ma’lumotlaridan tashqari birlamchi buxgalteriya ma’lumotlaridan foydalanishga to‘g‘ri keladi, lekin bu qo‘shimcha mehnat moliyaviy tahlilda, albatta, o‘zini oqlaydi. Chunki korxonalar faoliyatining moliyaviy yakunlarini baholashda yuqorida keltirilgan omillar ta’sirini miqdoran aniqlash katta ahamiyatga ega.
Omilli tahlilning murakkab emasligi quyidagi 23-jadval materiallaridan ko‘rinib turibdi: