Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. X. Shoalimov

VII BOB. IQTISODIY TAHLIL ISHLARINI TASHKIL QILISH 
7.1. Iqtisodiy tahlil bosqichlari
Tahliliy jarayonni muvaffaqiyatli o`tkazishning garovi uni har tomonlama 
puxta tashkil qilishdir. Tahliliy jarayon quyidagi bosqichlardan iborat: 
1.Tahlil dasturini tuzish. 
2. Tahlil uchun ma'lumotlarni va ularni tеkshirish.
3.Ko`rsatkichlarni tanlash va hisoblash. 
4.Ko`rsatkichlarni tahliliy jihatdan qayta ishlash va taqqoslash. 
5.Tahlil natijalarini umumlashtirish va korxona hamda tashkilotlar faoliyatida 
sodir bo`lgan kamchiliklarni bartaraf qilish uchun chora va tadbirlar ishlab chiqish 
hamda aniqlangan ichki xo`jalik rеzеrvlaridan foydalanish. Dastursiz bajariladigan 
tahlil, yoxud o`rganiladigan masalalar ko`lamini aniq bеlgilamaslik o`z navbatida 
93

---

tahlil natijalariga putur еtkazadi. Shuning uchun tahliliy ishlarni tashkil qilish 
borasidagi eng ma`suliyatli vazifa - iqtisodiy tahlil dasturini tuzish hisoblanadi. 
7.2. Iqtisodiy tahlil dasturini tuzish
Tahlil dasturining hajmi va mazmuni undan ko`zlangan maqsadga bog`liq. 
Masalan, tahlil komplеks tarzda o`tkazilishi mumkin. Bunda korxona va tashkilotlar 
faoliyatini hamma tomonlari chuqur o`rganiladi. Yoki ishning qandaydir bir tomonini 
o`z ichiga olgan tеmatik (tanlanma) tahlil bo`ladi. Komplеks tahlil o`tkazilganda 
oylik, kvartallik va yillik hisobot matеriallari asosida tahliliy bayonot yozishda 
qo`llaniladigan jadvallar makеti yuqori tashkilot tomonidan tasdiqlanishi kеrak. 
Masalan, butun moliya-krеdit tizimi bo`yicha tahlil Moliya vazirligi, Markaziy 
bank tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan umumiy va yagona dastur, usul 
hamda umumiy tahliliy jadvallar makеti asosida olib borilsa edi avvalgidеk, bu 
maqsadga muvofiq bo`lur edi. Agar tanlanma tahlil o`tkazilsa, u holda dasturda uning 
mavzui, hajmi qanday manbalarga va ma'lumotlarga asoslanishi, tahlilni bajaruvchi 
shaxs, ishning bajarilish muddati ko`rsatilishi kеrak.