Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. Amonboyev, D. I. Abidova, N. A. Jurayeva turizm iqtisodiyoti

 
12.4. Xizmatlar sohasi strukturasi va funkstiyalari 
Tasniflashtirish har bir turdagi xizmatning o‘ziga xos qirralarini, 
ushbu industriyani boshqarish xususiyatlarini tushinish imkoniyatlarini 
beradi. U xizmatlarni segmentlashtirishga optimal yondoshishga yordam 
beradi. U xizmatlar sohasi ishlovchilarini avvallari bozorda taqdim 

---

143 
etilmagan xizmatlarning yangi turlarini qidirishga undaydi va ularning 
sifatini oshirish indikatori hisoblanadi. 
Mehnat taqsimoti tamoyillariga mos ravishda ehtiyojlarning va 
funkstiyalarning diversifikastiyalanishi xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha 
faoliyat turlarining ko‘payishiga olib keldi. Ularni aniqlash qiyin ish 
bo‘lib hisoblanadi. Xizmatlar juda qiyin turli qatorli kategoriyadan iborat, 
unda barcha narsalar aralashdir va bu tovarni ishlab chiqarishni ko‘zda 
tutmaydi, xizmatni ko‘rsatuvchi va xaridori o‘rtasidagi aloqalarning 
iqtisodiy tavsifi hisoblanadi. 
Xizmatlarni tasniflashtirish ularni ma‘lum klasslar, guruhlar, 
kategoriyalarga bo‘lishni anglatadi. 
Ma‘muriy buyruqbozlik davrida xizmatlar noishlab chiqarish 
faoliyati doirasidan chiqarilmagan. O‘sha davrlarda xizmat – bu alohida 
iste‘mol qiymati, u noishlab chiqarish sohasida yaratiladi va u jamiyat, 
uning alohida a‘zolarining ehtiyojlarini qondiradi deb ta‘kidlangan. 
8.4-rasm. XX asr 80 chi yillaridagi xizmatlar sohasi tarkibining 
talqinlari 
Xizmatlarning umumiy tarkibida odatda maishiy xizmatlar ajralib 
turgan va ular o‘z navbatida ikkiga bo‘lingan. Ularning bir qismi ikki 
tomonlama tavsifga ega bo‘lgan. Ya‘ni bir tomondan xizmatlar tavsifida 
va ikinchi tomondan moddiy ne‘matlar ishlab chiqaradi. Masalan moddiy 
ne‘matlarni kiyim, oyoq kiyimini ta‘mirlash va tozalash xizmatlari, 
xususan ular faoliyati maishiy xizmatlarga kiritsa ham bo‘ladi. 
Xizmatlarning ikkinchi guruhi xususiy xizmatlar guruhiga kiritilgan. 
Ularga hammomlar, kir yuvish xonalari, foto sur‘at xonalari kiradi. 
Xizmatlar sohasi 
Shaxsiy xizmatlar: 
-
ta‘lim; 
-
sog‘liqni saqlash; 
-
madaniy-maishiy 
xizmatlar ko‘rsatish. 
O‘ziga xos xizmatlar: 
-
boshqaruv; 
-
mudofa; 
-
ijtimoiy tartibni saqlash; 
-
fan. 

---

144 
Bozor munosabatlari tizimiga ko‘ra xizmatlar uch turga bo‘lib 
o‘rganiladi: bozorli, nobozor va bilvosita o‘lchanadigan moliyaviy 
vositachilik xizmatlari.