Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti Moliya va Buxgalteriya hisobi fakulteti

1. Inventarizatsiya asosida nazorat qilish
Inventarizatsiya - buxgalteiiya hisobi usulining elementlaridan biridir. U buxgalteiiya hisobi va hisoboti ma’lumotlarining ishonchliligini tasdiqlash maqsadida o'tkaziladi. Mol mulk va pul mablag'lari va majburiyatlar inventarizatsiya qilinadi.
Auditorlik ishi texnologiyasi nuqtai nazaiidan qaraganda inventarizatsiyani aktiv moddalari haqiqiyligi va aniqligi to'g'risida ko'proq ishonchli dalil. xojalik operatsiyalari jarayonidagi amalga oshirilgan faktlami olish usulidir.
Mijoz aktivlarini iiiventarizatsiyalashda ishtirok etish yoki iming o'tkazilishini kuzatib turish auditorlik tekshirishining xar uch asosiy yo'nalish bo'yicha ma'lum xulosa chiqarish imkonini beradi.
Masalan. agar tekshiiilayotgan korxonada bir necha yildan buyon inventarizatsiya o'tkazilmagan bo'lsa (yillik buxgalteiiya hisobotini tuzisli yoki moddiy javobgar shaxs almashgan vaqtda) auditor niijozda aktivlar saqlanishi ustidan ishchanlik nazorat yo'qligi. shimingdek, buxgalteiiya hisobini yuritish yoki buxgalteiiya hisobotini tayyorlaslining belgilangan tartibda amalga oshirilmaganligi to'g'risida salbiy xulosa chiqarish uchun asos bo'ladi.
Asosiy vositalami inventarizatsiya qilish chog'ida tekshiiilayotgan xo'jalik yurituvchi sub'ekt bir nechta asosiy vositalarini sotib yiiborgaiiligini va ulami noqonuniy hisobdan chiqarilganligi aniqlandi. Buning natijasida asosiy vositalami sotishdan tushgan pul mablag'lari daromadlar tarkibida liisobga olinmaganligi va bu daromadlardan soliq to'lanmaganligi aniqlandi. Bunday salbiy moliyaxo'jalik operatsiyalarining mavjudligi natijasida auditor niijozning moliyaxo'jalik oparatsiyalarini amalga oshirish chog'ida qonunni buzganligi to'g'risida salbiy xulosa chiqaiishi mumkin.
2. Xo'jalik yoki buxgalteriya operatsiyalarini kuzotish. Bu amal murakkab emas, lekin tekshirilayotgan korxonada ishchanlik nazorat tizimini va buxgalteriya hisoboti tashkil etilishini baholash uchun juda muhimdir. Buxgalteriya operatsiyalarining murakkab jarayonlarini auditorial- brigadasining malakasiz a'zolariga topshiimaslik kerak. Aksincha bu amahii etakchi auditor o'ziga oladi yoki tajribali auditorga topshiradi. Ko'pincha auditorlik tekshirishi o'tkazishga shartnoma tuzish chog'ida auditorlik firmasi qo'sliimcha shartlardan biri sifatida auditorial' brigadasiga alohida xona va telefon berishni ko'rsatadi. Bunday sharoit butunlay asoslidir chunki auditorlik tekshirishi chog'ida bir xonada ma'lum vaqtgacha ikkita mexnat jamoasi - tekshiriluvchi va tekshiruvclii joylashadi.
Ravshanki. ish uchun aloxida xona bo'lishi tekshirilayotgan korxona xodimlari uchun ham. auditorial' brigadasi uchun ham juda qulay va bunday vaziyatda jamoadagi psixologik muxit buzilmaydi.
Lekin auditorlik tekshirishi auditor auditorlik firmasi tasdiqlashi lozim bo'lgan jihatlar va hisobot bilan ishlash. xolos. deb o'ylash xato bo'ladi. Bu tekshirilayotgan korxonaning xodimlari bilan ham ishlashdir. chunki ular ayni shu hujjatlami tuzadilar. bu jarayonga o'z fikrlarini. ko'nikmalarini va tajribalarini sarflaydilar. Shu bois ba'zan ishchanlik nazoratning xolatiga va buxgalteriya hisobini yuritish tartibga rioya qilishiga baho berish uchiui u yoki bu xo jalik operatsiyasi buxgalteriya hisobida qanday rasiniylashtirilayotganiiii kuzatish kifoya qiladi.
Baholash jarayoni juda murakkab. albatta. Hisobdor shaxsga kassadan pul berish operatsiyasini niisol qilib keltiraylik. Eng to'g'ri xolatda bu oddiy xo’jalikoperatsiyasi quyidagi bosqiclilami o'z ichiga olishi loziin:

• 
  pul nimaga zarur bo'lsa. irni shu maqsadga ishlatish uchim ariza berish:
  
• 
  arizani korxona rahbari bilan kelashish va tasdiqlatish:
  
• 
  buxgalter tomonidan pul berishga chiqim kassa orderi rasniiylashtirish:
  
• 
  buxgalteming (pul oluvchi shaxs emas) kassa chiqim orderi kassaga topshirishi:
  
• 
  kassaning kassa chiqim orderi to'g'ri to'ldirilganini tekshirish;
  
• 
  kassadan pul berish:
  

Agar bu rasmiyatchilik amallarining hanmiasiga rioya qilinsa, auditoming tekshirilayotgan korxonada kassa operatsiyalariiii yuritish tartibga amal qilayapti deb xulosa chiqarish uchun asos bo'lishi munikin. Aks xolda auditor korxona xodimlari tashlab ketayotgan va ichki nazoratniiig bo'shashuviga olib keladigan rasmiy amallami auiqlaydi. Dastlabki operativ hisob buxgalteriya hisobi bilan «tutashadigan» barcha uchastkalardan shunday kuzatish olib borish va omborga moddiy boyliklami qabul qilishi taitibiiii. ombordan moddiy boyliklarni ishlab chiqarishga (tsexlarga. uchastkalarga bo'linilarga va boshqalarga) berish: moddiy boyliklamiiig mavjudligiiii va xarakatiiii hisobga olisli tartibi: moddiy boyliklami va tayyor mahsulotni saqlash tartibi: tayyor mahsulotni jo'natish tartibi: tayyor mahsulotni sotish tartibi va boshqalami baholash lozim bo'ladi.