Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Axborot almashuv tizimlari
. Axborot almashuv tizimi xizmat ko’rsatishning 
yangi turi hisoblanib, elektron xotiralar orqali ma’lumot almashish jarayonini 
avtomatlashtirilgan holda amalga oshiradi. Bu tizim elektron aloqaning bir ko’rinishi 
bo’lib, matnli ma’lumotlarni abonentlar o’rtasidagi almashuvini ta’minlaydi. Har bir 
xabar xususiy xotiralarda saqlanadi va avtomatik tarzda tizimlar o’rtasida 
almashinadi. 
Foydalanuvchi harflar dastasi, displey, bosgich va boshqa qurilmalar 
yordamida matnli ma’lumotlarni uzatadi va qabul qiladi. Bunda matnlar turli 
muharrirlar yordamida tahrirlanishi mumkin. Tegishli ma’lumotlar bilan bog’lanishda 
maxsus qoida va qurilmalar ishtirok etadi. Bu jarayon interfeys buferi, xotira buferi 
va ma’lumotlarni uzatish apparati orqali boshqariladi (15.4-rasm). 
Teletekst tizimida har bir xabar 2400 bit/sek tezlikda uzatiladi. A4 o’lchamli 
qog’ozlarda 1500 belgi joylashadi. Har bir belgi 8-razryadli raqamlar bilan 
shifrlanadi va sahifa 5 sek. ichida uzatiladi. 
Teletekst tizimi matnli ma’lumotlarni televizor signallari bilan bir qatorda 
uzatishga mo’ljallangan. Har bir televizion signal o’rtasida ma’lum bir vaqt bo’sh 
qoladi. Ana shu vaqt oralig’ida 36 Kbit/sek tezlikda tegishli ma’lumotlar uzatiladi. 
Telemarkazda kelayotgan ma’lumotlar ajratiladi va yuborilayotgan xabar vaqt 
oralig’ida qayta takrorlanadi. 15.5-rasmda teletekst tizimining ko’rinishi tasvirlangan. 
MB 
kompyuter 
telefon 
tarmog’i 
modem 
telefon 
televizor 
adapter 
xarflar 
dastasi 

---

214 
15.4-rasm. Teletekst tizimining tuzilishi 
15.5-rasm. Teletekst tizimining ko’rinishi 
Matn ko’rilayotgan vaqtda televizor tasvirlari ko’rinmaydi. Teletekst tizimi 
yordamida oynoma va ro’znomalardan olingan maqolalar uzatilishi mumkin.