Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
10.3 O’zbekiston Respublikasida elektron xokimiyatning xolati va ravnaqi 
Elektron xokimiyat deganimizda jamiyatda mavjud bulgan barcha tashki va ichki 
aloka xamda jaraenlarni AKT orqali amalga oshiruvchi xokimiyat tushuniladi. 
Elektron xokimiyat ravnaki uchun kuyidagi uzaro boglik bulgan masalalarni 
echmoklik zarurdir: 
1. Kogozsiz xujjat ayirboshlash asosida davlat tizimi va boshqaruvida uzaro 
ta’sirni yaxshilash. 

---

144 
2. AKT asosida fuqarolar jamoasi sub’ektlari ishlari yuzasidan bajariladigan 
vazifalarni amalga oshirish. 
2003 yilning yakuni munosabati bilan utkazilgan yigilishda mamlakat Prezidenti 
I.Karimov ta’kidlaganidek “2003 yilda boshlangan isloxotni asosiy yunalishi bulib 
2004 yilda uz yakunini kurish bulgan ma’muriy tizimdir”. 
SHu munosabat bilan Prezidentimizning boshchiligida 2003 yilning dekabri va 
2004 yilning yanvar oylarida ma’muriy isloxotni amalga oshirish borasida bir nechta 
karorlar qabul kilindi. 
Bu isloxotni amalga oshirishda kuyidagi masalalarni echmoklik zarur: 
- mavjud boshqaruv tizimni markazlashganlikdan chikarish. 
-joylarda xokimiyat organlarining kompetentligini va javobgarligini oshirish. 
- xujalik sub’ektlar ishlariga davlat boshqaruv organlarining aralashuvini 
kamaytirish. 
- xar bir jabxada davlat boshqaruv tizimining ochik- oydinligini oshirish. 
Kuyilgan masalalarni echishda xamda ma’muriy isloxotni yakunlashda davlat 
boshqaruv organlariga EX joriy qilish uz samarasini beradi va kuyidagilarni echishga 
olib keladi: 
- boshqaruv apparati ishlarini sezilarli darajada yuksaltirib, sarf-xarajatlarni 
kamaytirib, byudjetni yana xam samarali ishlatish imkoniyatini beradi; 
- boshqaruvga oydinlik kiritib davlat organlari boshqaruvini jamoatchilik 
tomonidan nazorat qilish imkoniyatini yaratadi; 
- jamoat jaraenlarini boshqarishning yangi mexanizmi yaratiladi. 
Demak, elektron xujjatlarni (EX) davlat boshqaruviga qo’llash ma’muriy 
isloxotning asosiy vazifalarini xam echib beradi. EX tushunchasi asosan 1990 
yillarda kelib chikkan bulsada, asosan xozirgi vaqtlarda kup e’tibor berilmokda. 
Birinchilar qatori EX yaratishda AQSH, Angliya va shuningdek Italiya, Norvegiya, 
Singapur, Avstraliya, Frantsiya kabi davlatlar xisoblanadi. Sovet Ittifoki davrida 
Pribaltika davlatlari bulmish Estoniya va Latviya respublikalarida boshlangan. Bu 
borada O’zbekistonda ilk qadamlar qo’uyilmoqda desak yanglishmaymiz. Ayniqsa, 
oxirgi yillarda bu sohada ancha ishlar kilindi [18]. 
Prezidentning 2002 yilning 30 may oyda №UP-3080 sonli “Kompyuterlashtirish 
va axborot- kommunikatsion texnologiyalarni rivojlantirish va qo’llash xaqida” 
buyrug’’ining ijrosi sifatida O’zbekiston xukumati tomonidan AKT rivojlantirish va 
EX qo’llash natijasida bir nechta ma’muriy xujjatlar qabul kilindi. Natijada yangi 
vertikal ijroiy xokimiyati barpo kilinib korxonalararo yaratilaetgan informatizatsiya 
jaraenini boshqaruv dasturini bajarilishini nazorat qilish markazi yaratildi. Bu 
dasturni anchagina markaziy va maxalliy boshqaruv organlari ma’kullab, kupchiligi 
dasturning mustakil strukturasiga ega bulib, ularga korxonalararo informatizatsiya 
jaraenini joriy qilishga javobgarligi yuklatildi. 
Natijada davlat boshqaruv organlariga yangi texnologik boshqaruv usullari kirib 
keldi. Xususan, UzASI axborotiga asosan 1ta kompyuterga 3ta davlat ishchi xodimi 
tugri kelar ekan, vaxolanki internetga ulangan 1ta kompyuterga markaziy davlat 
ishchi xodimlarning 10% i , eki ichki korxona ishchi xizmatchilarining 7% i tugri 
kelar ekan. 

---

145 
Kupchilik xollarda markaziy va tuman boshqaruv organlarida uzlarining WEB 
saxifalari va lokal kompyuter turlar urnatilgan bulib davlat ishchi xodimlarining 
7%sigina foydalana oladi. Xattoki ba’zi korxonalarda kompyuterlar turi korxonaning 
maxsus maqsadlariga yunaltirilgan masalalarni echishga karatilib tashqaridan 
informatsiya olishni ilojsiz kilib yaratilgan. 
O’zbekiston xokimiyatining axborot resursi bulib Internet tizimida urnatilgan 
www.gov.uz
portaldan iborat. U uzbek, rus va ingliz tilida ezilgan. Lekin, shuni 
aytish lozimki bu portal faqat informatsiya olishga muljallangan bulib WEB – karor
va instrumentlarni olishning iloji yuk. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 20.08.2002 yilda yaratilib va 
2003 yilning oxirlarida tajriba sifatida tashki savdo tizimiga joriy kilinaetgan yagona 
elektron axborot tizim (YAEAT)ni kurishimiz mumkin. Davlatlar urtasidagi 
bojxonaga Markaziy bank, Davlat solik kumitasiga va Tashki iktisodiy aloka 
agentligiga urnatilgan bunday tizim mol-mulkni utish jaraenini nazorat qilishni 
engillashtiradi, tijoratchilarni uz kontraktlarni bajarishga erkinlik tug’diradi. 
Davlat mulkini sotish xaqidagi ba’zi bir informatsiyalar O’zbekiston Respublikasi 
Uy-joy sotish kumitasining saytida kursatilgan, lekin davlat sotib olishi va davlat 
mulkini sotish xakida umumiy informatsiya berilgan. 
Bir necha davlat boshqaruv apparati ishchi xodimlari AKT asosida ishlashga 
qayta tayerlandi. SHunga karamasdan davlat organlari xodimlarining AKT bilan 
ishlash darajasi umuman past bulib, kolaversa davlat organlari ishchi xodimlari bilan 
ular karamogidagi korxonalarning shchi xodimlari bilimlari orasida ancha fark 
qilishidir. AKTlarning xayotga joriy qilish surati etarli emasligining sabablaridan biri 
bulib AKT joriy qilish uchun moliyalashtirishni davlat buyurtmasidan maqsadli 
emasligidadir. 
O’zbekiston 
Respublikasida 
elektron 
xokimiyatning 
rivojlanishi 
ishlab 
chikarilgan dastur asosida olib boriladi.