Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

boshqaruvning
quyidagi 
uchta 
darajasini
ajratib ko’rsatish mumkin: 
strategik, taktik
va 
tezkor
(4.2-rasm). Ushbu 
har bir darajalarning o’z vazifalari bo’lib ularni hal etishda axborotga bo’lgan ehtiyoj, 
ya’ni axborot tizimiga nisbatan talab yuzaga keladi. Bu talablar axborot tizimidagi 
tegishli axborotlarga qaratilgan. Axborot texnologiyalari talablarni qayta ishlash va 
mavjud axborotlardan foydalanib javoblarni shakllantirish imkonini beradi. SHunday 
qilib, boshqaruvning har bir darajasida kerakli qarorn-i qabul qilish uchun asos 
bo’luvchi axborot paydo bo’ladi. 
4.2-rasm. Boshqaruv darajasiga ko’ra axborotning taqsimlanishi 
Boshqaruv darajasi ahamiyatligiga ko’ra qancha yuqori bo’lsa, mutahassislar 
va menejerlarning axborot texnologiyalari yordamida bajaradigan ish hajmi shuncha 
kam bo’ladi. Biroq, bu holda, axborot tizimining murakkabligi va intelektual 
imkoniyatlari hamda menejerning qaror qabul qilish chog’idagi roli ortadi. 
Boshqaruvning har qanday darajasi turli miqdor va turli darajadagi axborotga muhtoj 
bo’ladi.
Piramida asosini shunday axborot tizimi tashkil etadiki, uning yordamida 
ijrochi – xodimlar ma’lumotlarni qayta ishlash bilan, quyi bo’g’indagi menejerlar esa 
– tezkor boshqaruv bilan shug’ullanishadi. Piramida yuqo-risida – strategik 
boshqaruv darajasida axborot tizimlari o’z rolini o’zgar-tiradi va belgilangan vazifa 
yomon bajarilgan sharoitda qaror qabul qilish bo’yicha yuqori bo’g’in faoliyatini 
qo’llab–quvvatlovchi strategik darajaga aylanadi.
Axborot va qarorlar mazmuniga muvofiq iqtisodiy ob’ektda ma’lum bir 
darajaning axborot tizimi paydo bo’ladi (4.3-rasm). 
Axborot tizimidagi ishlar quyidagi maqsadda olib boriladi: 
-
axborotga bo’lgan ehtiyojni aniqlash; 
-
axborot to’plashni amalga oshirish; 
-
tashqi yoki ichki manbalardan axborot kelishini amalga oshirish; 
-
axborotni qayta ishlash, uning to’liqligi va ahamiyatini baholash hamda uni 
qulay ko’rinishda taqdim etish; 

---

60 
4.3-rasm. Axborot tizimlari turlari va boshqaruv darajalarining 
o’zaro aloqalari 
-
iste’molchilarga taqdim etish yoki boshqa tizimga uzatish uchun axborotni 
chiqarish;
-
yo’nalishlarni baholash, bashoratlarni ishlab chiqish, muqobil qarorlar va 
harakatlarni baholash, strategiyalarni ishlab chiqish 
uchun axborotlardan 
foydalanishni tashkil etish; 
-
mazkur iqtisodiy ob’ekt xodimi qayta ishlagan axborotlar bo’yicha teskari 
aloqani tashkil etish, keladigan axborotlarni tuzatishni amalga oshirish. 
Bu barcha harakatlar iqtisodiy ob’ektning axborot tizimi doirasida u yoki bu 
axborot texnologiyalari yordamida amalga oshiriladi.
Har qanday iqtisodiy ob’ekt uchun axborot ehtiyojini aniqlashdan tortib to 
axborotdan foydalanishgacha bo’lgan tizim ishining ketma-ketligini belgilash eng 
muhim masala sanaladi. Bu o’rinda gap, iqtisodiy ob’ektda hal etiladigan masalalarni 
turlarga ajratish, axborotlarni olish, qayta ishlash va foydalanish davriyligini 
belgilash, keladigan va chiqadigan hujjatlarni standartlash, axborotlarni qayta ishlash 
tartibini standartlash to’g’risida ketayapti.
Axborot tizimiga nisbatan so’rovlarni, shuningdek, ularga javobning 
shakllanish tartibini