Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti milliy tadqiqot universitetining qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar

TOSHKENT IRRIGATSIYA VA QISHLOQ XO'JALIGINI MEXANIZATSIYALASH MUHANDISLARI INSTITUTI MILLIY TADQIQOT UNIVERSITETINING QARSHI IRRIGATSIYA VA AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI “ QXM ” ta’lim yo‘nalishi 303-guruh talabasi Haqmurodov Mirzohid “Traktor va transport vositalari’’ fanidan Taqdimoti

Reja:

• 1. Yonuvchi qismining tarkibi.
• 2. Avtomobil benzinlariga qo‘yiladigan talablar va ularning ishlatilish xususiyatlari.
• 3. Avtomobillarda qo‘llaniladigan benzinlar.

Benzin massasi bo`yicha taxminan 85 fоiz uglerоd, 15 fоiz vоdоrоd va juda оz miqdоrda kislоrоd, azоt va оltingugurt bo`ladi. Tashqi ko`rinishi bo`yicha tiniq, kam qоvushоq, rangsiz yoki rangli suyuqlik bo`lib, o`tkir hidga ega va me`yoriy sharоitlarda tez bug`lanadi. Barcha uglevоdоrоdlar va ularning aralashmalari kabi suvdan yengil va suvda erimaydi, shuningdek qоldiqsiz yonadi.

Yonuvchi qismining tarkibi.
Oltingugurt S - yonganda ma’lum miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. Lekin yonishdan hosil boigan mahsulot SO2 va SO3 angidridlar zararli boiib, metall yuzalarida gazdan va suyuqlikdan korroziyani hosil qiladi. Neftda 0,1...4 % atrofida boiadi.
Vodorod H2 - yonuvchi qismida muhimligi jihatidan ikkinchi o‘rinda turadi. Uning miqdori 25% atrofida boiadi.
Azot N2 - yonmaydi. Yonilgi tarkibida 0,5...1,5 % gacha boiadi.
Kislorod O2 - yonilgi tarkibida yonadi, lekin issiqlik chiqarmaydi. Uning miqdori 0,5...4,5% gacha boiadi.
Uglerod С - yonilgining asosiy yonuvchi qismini tashkil etadi. Tarkibida uglerodning ko‘p boiishi, uning qiymatini oshiradi. Asosan 50...70% atrofida boiadi.

Hozirgi zamon traktor va avtomobillarida, asosan, suyuq yonilg‘ilar ishlatiladi. Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, suyuq yonilg‘ilarni olishning eng asosiy xomashyosi neft hisoblanadi. Neft uglerod bilan vodorodning har xil murakkab bo‘lgan birikmalaridan iborat. Uning tarkibida 83...87% uglerod; 11... 14% vodorod; 0,1... 1,2% kislorod; 0,02...1,7% azot; 0,01...5,5% oltingugurt bo‘ladi. Uning zichligi 0,75... 1,3 g/sm3 dan iborat. Suyuq yonilg‘ilar neftni to‘g‘ridan to‘g‘ri haydash yoki kimyoviy usul, ya’ni kreking-uslub orqali olinadi. To‘g‘ridan to‘g‘ri haydash orqali neftdan 9...12%, ba’zida 20% gacha benzin olinishi mumkin. Benzinlaming iste’moli ortib borgan sari ko‘p miqdordagi benzin kerak bo‘lib qoldi. Shuning uchun kreking-jarayon uslubi ishlab chiqildi. Bu uslubda olinayotgan benzinning miqdori 50...60% ga yetkazildi.

• Hozirgi zamon traktor va avtomobillarida, asosan, suyuq yonilg‘ilar ishlatiladi. Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, suyuq yonilg‘ilarni olishning eng asosiy xomashyosi neft hisoblanadi. Neft uglerod bilan vodorodning har xil murakkab bo‘lgan birikmalaridan iborat. Uning tarkibida 83...87% uglerod; 11... 14% vodorod; 0,1... 1,2% kislorod; 0,02...1,7% azot; 0,01...5,5% oltingugurt bo‘ladi. Uning zichligi 0,75... 1,3 g/sm3 dan iborat. Suyuq yonilg‘ilar neftni to‘g‘ridan to‘g‘ri haydash yoki kimyoviy usul, ya’ni kreking-uslub orqali olinadi. To‘g‘ridan to‘g‘ri haydash orqali neftdan 9...12%, ba’zida 20% gacha benzin olinishi mumkin. Benzinlaming iste’moli ortib borgan sari ko‘p miqdordagi benzin kerak bo‘lib qoldi. Shuning uchun kreking-jarayon uslubi ishlab chiqildi. Bu uslubda olinayotgan benzinning miqdori 50...60% ga yetkazildi.