Тошкент кимё – технология институти

TAYANCH SO`Z VA IBORALAR 
1. 
Plastmassa - kompozitsion material 
2. 
Termoplast 
3. 
Elastomer 
4. 
Plastmassalarni shakllash usullari 
5. 
ABS plastik 
6. 
Polietilen va uni turlari 
7. 
Polipropilen 
8. 
Polivinilxlorid 
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 
1. 
Termoplastlardan buyum olish usullarini sinflaSh 
2. 
Termoreaktiv materiallardan buyum olish usullarini sinflaSh 
3. 
Termoplastlarni termomexanik egri chiziqi va bu ko`rsatkich bo`yicha 
buyum olish usullari 
ADABIYOTLAR 
1. 
"Osnovi texnologii pererabotki plastmass" pod red. V.N.Kuleznyova i 
V.K.Guseva, Moskva, "Ximiya", 1995 g. s.264-268 
2. 
V.G.Bortnikov. "Osnovi texnologii pererabotki plastmass", Leningrad, 
"Ximiya", 1983 g. s. 85-97 

---

15 
2-MA`RUZA 
POLIMER KOMPOZITSIYALAR TAYYORLASH 
TEXNOLOGIYASI 
Avvalo yuqorida ko`rsatilganga qarab kompozitsiya tarkibini aniqlash lozim, 
undan so`ng tarkibiga kiruvchi xom ashyolarni aralashtiriShga kirishiladi. 
Bundan 
oldin 
zavod 
laboratoriyasida 
PMK 
tarkibiga 
kiruvchi 
komponentlarning texnologik xossalarini aniqlaSh kerak. Buni ayrim paytlarda 
xom aShyoni kiritiShdagi tekShiriSh ko`rsatgichlari deb ataladi. 
Komponentlarning analiziga quyidagilar kiradi: zichlik, sochiluvchanlik 
(sipuchest), granulometrik tarkib, namlik, tabiiy qiyShayiSh burchagi (ugol 
estestvennogo otkosa), sochiliSh zichligi, zichlantirilgan materialning zichligi. 
AralaShtiriSh - texnologik jarayon bo`lib, unda birin-ketin komponentlarni 
qo`ShiSh va ularning xossalarini kerakli tomonga yo`naltiriSh, kompozitsiyani 
gomogenlaShtiriSh. 
AralaShtiriSh asosan ikki yo`naliShda ketadi: makrodarajada, ya`ni 
sochiluvchan yoki qattiq zarrachalarni suyuqlikda aralaShtiriSh va mikrodarajada, 
ya`ni oquvchan holatda aralaShtiriSh. Bu bir xil (odnorodniy) massahosil 
bo`liShiga olib keladi. AralaShtiriSh natijasida kompozitsiyani fizik holatiham 
o`zgariShi mumkin (eriSh, suyuqlaniSh) hamda kimyoviy reaktsiya boriShi uchun 
(polimerni initsiatori yoki qaytaruvchi bilan aralaShtiriSh) Sharoitini yaratib 
beradi. 
AralaShtiriSh lozim bo`lgan komponentlarni holatiga qarab quyidagi usullar 
qo`llaniladi: 
1. 
Sochiluvchan moddalarni aralaShtiriSh; 
2. 
Sochiluvchan yoki suyuq moddalarni aralaShtiriSh; 
3. 
Suyuqliklarni aralaShtiriSh; 
4. 
Polimerlari oquvchan holatda aralaShtiriSh. 
- Sochiluvchan holatdagi moddalarni aralaShtiriSh ko`proq polimerlarga 
pigmentlar beriShda qo`llaniladi (opudrirovanie). Bu protsess ko`proq valts yoki 
ekstruderlarda amalga oShiriladi. quruq holatda aralaShtiriSh maxsus meShalka-
barabanlarda amalga oShiriladi bu to`ldiruvchi va polimer poroShok holatida 
bo`lganda va ikkilamchi xom aShyoni iShlatiShda qo`llaniladi. 
- 
Sochiluvchan 
va 
suyuq 
komponentlarni 
aralaShtiriSh 
ko`proq 
plastifikatorlarni, 
erituvchilarni, 
rang 
beruvchi 
moddalarni 
aralaShtiriShda 
qo`llaniladi. Tayyorlangan kompozitsiya pasta holatida bo`ladi. Bu jarayon, 
aralaShtirilayotgan massa uskunaning devoriga yopiShib qolmasligi uchun maxsus 
aralaShtirgichlarda amalga oShiriladi. 
- 
Polimerlarni oquvchan holatda aralaShtiriSh usulida bir tekisda 
aralaShtiriShsodir bo`ladi, chunki aralaShtiriSh polimerlarning oquvchanlik 
haroratidan sal yuqoriroq haroratlarda olib boriladi. Bu jarayon valtslarda amalga 
oShiriladi. Gomogenzatsiyaga eriShiSh uchun massani bir necha marta val'tslar 

---

16 
oraliqidan o`tkaziSh kerak. Val'tslar oraliqini o`zgartiriSh mumkin. Bu erda 
val'tslarning bir-biriga nisbatan tezligiga (friktsiya) ham e`tibor beriSh kerak.