Тошкент кимё – технология институти

Vulkanizatsiyalovchi modda.
Vulkanizatsiya, yuqorida aytib o`tilgandek, plastik kauchukni elastik 
rezinaga aylantiriShdan iborat. Buni kauchukni oltingugurt bilan issiqlik ta`sirida 
reaktsiyaga kiriShi natijasida amalga oShiriladi. Bu jarayon "vulkanizatsiya" nomi 
bilan yuritiladi.
— C–S–S–C—; —C–S–C— 
Polimer ximiyasi nuqtai nazaridan vulkanizatsiya jarayonida oltingugurt 
orqali chiziqsimon kauchuk makromolekulasidan, to`rsimon makromolekula hosil 
bo`ladi. hozirgi paytda vulkanizatsiya kimyoviy reaktsiya joriy qilish bilan bir 
qatorda buni texnologik protsess deb ham ataSh mumkin. CHunki vulkanizatsiya 
jarayonida materialning qattiqligi oshadi, mustahkamligi o`zgaradi. Ya`ni, fizik-
mexanik xossalari o`zgaradi. 

---

94 
Vulkanizatsiya jarayonini tezlaShtirish uchun tezlatuvchi va aktivatorlar 
qo`shiladi.
Plastifikatorlar. 
Polimerlarni modifikatsiyalaShda (xossalarini) asosiy usullardan biri bu 
plastifikatsiya usulidir. Bu jarayonning ma`nosi polimer xossasini uning quyi 
molekulali birikmalar - plastifikatorlar qo`ShiliShi yordamida o`zgartiriShdir. 
Buning natijasida sistemaning qovuShqoqligi, molekulani egiluvchanligi o`zgaradi 
va qayta iShlaShda, ekspluatatsiya qilishda elastik va plastikligini oShiShiga olib 
keladi.
Rezina tayyorlaShda plastifikatorlar ikki podgruppaga bo`linadi: haqiqiy 
plastifikatorlar - bular kauchuklar bilan mos keladigan (sovmeShayuShiesya) va 
bir-biri bilan aralaShganda qovuShqoqlik kamayiSh, ShishalaniSh temperaturasi 
pasayiShi va elastik xossasi yaxShilaniShi hamda sovuqqa bardoShligi oShiShini 
kuzatiSh mumkin.
qayta iShlaSh jarayonini osonlaShtiruvchi, okuvchanlik temperaturasini 
pasaytiruvchi, rezina qoriShmasini qovuShqoqligini kamaytiruvchi, lekin sovuqqa 
bardoShligiga ta`sir ko`rsatadigan moddalarni yumShatuvchi (myachiteli) deb 
ataladi.