Тошкент кимё – технология институти

To`ldiruvchilar. 
To`ldiruvchilar: qattiq, suyuk va gazsimon bo`liShi mumkin. Ko`proq 
amalda qattiq kukunsimon organik yoki noorganik to`ldiruvchilar qo`llaniladi.
To`ldiruvchilarni 
kiritiShdan 
maqsad, 
fizik-mexanik 
va 
texnologik 
xossalarini o`zgartiriSh, materialning hajmini ko`paytiriSh, yana tannarxini 
arzonlaShtiriSh, yana to`ldiruvchilar materialni rangini o`zgartiriShga olib keladi.
Rezinani 
mexanik 
xossasini 
yaxShilovchi 
to`ldiruvchilar 
aktiv 
to`ldiruvchilar deyiladi va ularni asosiy ko`rsatkichlari - dispersligi, ya`ni 
zarrachalarning o`lchami va nisbiy yuzasi (udel'naya poverxnost').
Elastomerni to`ldiruvchi bilan o`zaro ta`siri to`ldiruvchining tabiatiga yoki 
uning yuza xarakteriga boqliq.
Keng tarqalgan kuchaytiruvchi to`ldiruvchilarga texnik uglerod kiradi 
(uglerodnaya saja - qurum, qorakuya).
Texnik uglerodni rezina qoriShmasiga kiritilsa uning mustahkamligi 
oShadi, iShqalaniShga QarShiligi ko`payadi.
Texnik uglerod - bu juda mayda poroShok holatdagi modda. U ugleroddan 
tuzilgan va uglevodorodlarni yoqiSh usuli bilan olinadi.
Sobiq Ittifokda saja quyidagi markalar bilan belgilangan:
D - diffuzion 
P - pechlik 
T - termik
Masalan PGM-30 markasi quyidagicha o`qiladi: texnik uglerod pech usuli 
bilan olingan bo`lib, unga xom-aShyo sifatida gaz holatdagi uglevodorodlar 
iShlatilgan va nisbiy yuzasi 30 m2/g ga tengdir.

---

95 
Rezina ishlab chikariShning asosiy jarayonlari. 
Ko`p rezina buyumlarni uning konstruktsiyasini murakkabligidan qat`iy 
nazar, odatda umumiy texnologiya bo`yicha tayyorlanadi: yarim fabrikatni 
tayyorlaSh; vulkanizatsiya qilish.
Yarimfabrikat parallel potoklarda amalga oShiriladi, bular kauchuk va 
ingredientlarni tayyorlaSh, tortiSh, qoriShma tayyorlaShdan iborat.
Ayrim texnologik operatsiyalar mexanizatsiyalaShtirilgan potoklarda yoki 
avtomatlaShtirilgan sxema bo`yicha amalga oShiriladi. SHunday qilib, umumiy 
texnologik iShlab chikariShga quyidagi jarayonlar kiradi:
xom-aShyoni qabul qilish va uni saqlaSh; 
kauchuk va ingredientlarni tayyorlaSh va ularga iShlov beriSh; 
xom-aShyoni tortib olish va ularni dozirovka qilish; 
rezina aralaShmasini qoriSh; 
rezina aralaShmasini ShakllaSh; 
kalandrlaSh, matolarga kalandr yordami bilan rezina koplaSh; 
ShpritslaSh; 
rezina zagatovkalarini va matolarini bichiSh; 
rezina elimini tayyorlaSh va matolarni rezinalaSh; 
murakkab buyumlarni yiqiSh; 
rezina aralaShmasini vulkanizatsiyalaSh.
Rezina iShlab chiqarish zavodlari oqir uskunalar bilan jiqozlangan ko`p 
miqdorda elektroenergiya, issiqlik, gidravlik energiyalar talab qiladi. SHuning 
uchun iShlab chihariShni Shunday taShkil qilish kerakki, unda ekspluatatsiya
xarajatlarini minimumga olib kelsin.