Toshkent moliya instituti "Buxgalteriya hisobi" kafedrasi "Buxgalteriya hisobi" fanidan oraliq nazorati

3. Buxgalteriya hisobining asosiy printsiplari (tamoyillari)ni sanab o'ting?
Buxgalteriya hisobi moliyaviy operatsiyalarni qayd etish, umumlashtirish va hisobot berish uchun asosni ta'minlovchi asosiy tamoyillar va tushunchalar to'plamiga asoslanadi. Ushbu tamoyillar moliyaviy hisobotlarning izchil va to'g'ri tuzilishini ta'minlashga yordam beradi. Buxgalteriya hisobining asosiy tamoyillariga quyidagilar kiradi:
Tadbirkorlik sub'ekti printsipi: Bu tamoyil korxonaning moliyaviy operatsiyalari uning egalari yoki boshqa korxonalarning shaxsiy operatsiyalaridan alohida hisobga olinishi kerakligini bildiradi. U biznesni o'zining moliyaviy hisobotlariga ega bo'lgan alohida tashkilot sifatida tan oladi.
Davomiylik tashvishi printsipi: Bu tamoyil, agar buning aksini tasdiqlovchi dalillar mavjud bo'lmasa, biznes cheksiz faoliyat yuritishini nazarda tutadi. Ushbu taxmin moliyaviy hisobotlarni biznesning yaqin kelajakda ishlashda davom etishini kutish bilan tayyorlashga imkon beradi.
Muvofiqlik printsipi: Muvofiqlik printsipi xarajatlarni ular ishlab chiqarishga yordam beradigan daromadlar bilan bir xil hisobot davrida tan olinishi kerakligini belgilaydi. Bu daromad olish uchun qilingan xarajatlar daromadlar to'g'risidagi hisobotdagi ushbu daromadga mos kelishini ta'minlaydi.
Daromadni tan olish printsipi: Bu tamoyil, naqd pul qachon olinganligidan qat'i nazar, daromad olingan va realizatsiya qilingan paytda tan olinishi kerakligini bildiradi. Bu daromad faqat to'lov qabul qilinganda emas, balki haqiqatda olingan paytda qayd etilishini ta'minlaydi.
Konservatizm (Muvofiqlik) printsipi: Konservatizm printsipi, agar bitim uchun bir nechta qabul qilinadigan buxgalteriya usullari mavjud bo'lsa, moliyaviy natijalarni oshirib yuborishning oldini olish uchun daromadning pastligi va aktiv qiymatining pasayishiga olib keladigan usuldan foydalanish kerakligini ko'rsatadi.
Muhimlik printsipi: Bu tamoyil buxgalterlarga moliyaviy hisobotning ahamiyatsiz yoki ahamiyatsiz moddalariga e'tibor bermaslik imkonini beradi. U moliyaviy hisobot foydalanuvchilarining qarorlariga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan hisobot elementlariga e'tibor qaratadi.
Muvofiqlik printsipi: Muvofiqlik printsipi buxgalteriya hisobi usullari va amaliyotlari bir davrdan ikkinchisiga mos kelishini talab qiladi. Bu moliyaviy hisobotlarni vaqt o'tishi bilan solishtirishni ta'minlaydi.
Ob'ektivlik printsipi: Tasdiqlash printsipi sifatida ham tanilgan, buxgalteriya operatsiyalari va moliyaviy hisobotlar shaxsiy fikr yoki taxminlarga emas, balki ob'ektiv, tekshirilishi mumkin bo'lgan dalillarga asoslangan bo'lishi kerakligini ta'kidlaydi.
Vaqt davri printsipi: Vaqt davri printsipi korxonaning iqtisodiy hayotini moliyaviy hisobot uchun alohida, aniq vaqt davrlariga bo'lish kerakligini bildiradi. Bu, odatda, oylar, choraklar va yillar kabi hisob-kitob davrlari shaklida amalga oshiriladi.
Xarajat printsipi (tarixiy xarajat printsipi): Xarajat printsipi aktivlarni dastlabki sotib olish qiymati bo'yicha hisobga olishni talab qiladi. Ushbu tamoyil aktivlarni joriy bozor qiymatida emas, balki ularning tarixiy qiymatida hisobga olish yanada ishonchli va tekshirilishi mumkin degan fikrga asoslanadi.
To'liq oshkor qilish printsipi: To'liq oshkor qilish printsipi moliyaviy hisobotlar va izohlarda foydalanuvchilarning ongli qarorlar qabul qilishlari uchun zarur bo'lgan barcha ma'lumotlarni taqdim etishini talab qiladi. U buxgalteriya siyosati, kutilmagan hodisalar va muhim voqealar bo'yicha tafsilotlarni o'z ichiga oladi.
Konsolidatsiya printsipi: Bu tamoyil bir-biriga bog'langan kompaniyalar guruhi uchun konsolidatsiyalangan moliyaviy hisobotlarni tayyorlashga tegishli. Bu guruhning moliyaviy holati to'g'risida har tomonlama ko'rinishni taqdim etish uchun bosh va sho''ba kompaniyalarning moliyaviy ma'lumotlarini birlashtirishni o'z ichiga oladi.
Buxgalteriya hisobining ushbu asosiy tamoyillari ko'pgina mamlakatlarda umume'tirof etilgan buxgalteriya hisobi tamoyillari (GAAP) uchun asos bo'lib xizmat qiladi va izchil va ishonchli moliyaviy hisobot uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Ushbu tamoyillarning o'ziga xos qo'llanilishi individual operatsiyalar va holatlarga qarab farq qilishi mumkin bo'lsa-da, ular birgalikda buxgalteriya hisobi amaliyotini boshqaradi.