Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

7.1-rasm. Qalinligi har xil bo‘lgan cho‘yan detallarni jez bilan 
kavsharlash uchun chok o‘lchamlari: 
a-qalinligi 6 mm dan kichik; b-qalinligi 6…15 mm oraliqda;
d-qalinligi 15 mm dan katta 
Oson suyuqlanadigan kavshar bilan kavsharlashda qizil misdan 
tayyorlangan dastakidan foydalaniladi. Kavsharlash oldidan kovakning 
ichi egov bilan tozalanib, 250...300°C gacha qizdiriladi, so‗ngra 
novshadilli yoki xlorli ruxga botiriladi. Kavsharlashga tayyorlangan 

---

152 
sirtlar qizdirilgandan so‗ng flyusga botirib olinadi va koviya yordamida 
ular kavshar tekis yoyib tarqatiladi. Qiyin suyuqlanadigan kavsharlar 
bilan kavsharlashda detallarni qizdirish uchun payvandlash kallaklari, 
maxsus pechlar, temirchilik o‗chog‗i yoki boshqa issiqlik manbaidan 
foydalaniladi. Kavshar suyuqlanish haroratiga qarab shartli ravishda 
oson va qiyin suyuqlanadigan (yumshoq va qattiq) kavsharlarga 
bo‗linadi. 
 
7.2. Kavsharlashda foydalaniladigan flyuslar va asboblar 
 
Yuqorida qayd etilganidek, flyuslar kavsharlanuvchi metallarning 
kavsharlash yuzasidagi oksid pardalarni eritish bilan tozalab ularni 
oksidlanishdan saqlaydi. 
Ishlatiladigan kavsharlar, kavsharlash usuli, birikmaning tuzilishi 
va o‗lchamlariga qarab kukun, pasta, eritma va gazsimon flyuslardan 
foydalaniladi. 
Oson suyuqlanadigan kavsharlar ishlatilgan hollarda ammoniy 
xlorid (navshadil) va rux (xlorid kislota bilan xurushlangan rux) ning 
25...50% suvdagi eritmasidan iborat suyuq flyuslardan foydalaniladi. 
Yuqori temperaturada suyuqlanadigan kavsharlar bilan kavshar-
lashda bura kukuni va uning borat kislota va borat angidrid aralash-
masidan iborat qattiq flyuslar ishlatiladi. Ishlatish oldidan 400...450
o
C 
temperaturada toblangan sof bura ko‗proq ishlatiladi. Alyuminiy va 
uning qotishmalarini kavsharlashda tarkibida alyuminiyning oksid 
pardasini aktiv buzuvchi kaliy xlorid, litiy xlorid, natriy ftorid va rux 
xlorid bo‗lgan 34A, F5, F134 va boshqa markadagi flyuslar qo‗l keladi. 
Mis va uning qotishmalarini kavsharlashda "Prima-1" va LTI-120 
flyuslari, qora metallar uchun esa "Prima-2" PV-200 va PV-201 
fkyuslari ishlatiladi. 
Kavsharlash texnologiyasining xususiyatlari. kavsharlanadigan 
joylar kir, yog‗ va pksid pardalardan mexanik (xubilo, egov, jilvir 
qog‗oz va boshqalar bilan) yoki kimyoviy usulda obdan tozalanadi. Qora 
metallardan iborat detallarni tozalashda kislotali yoki ishqorli eritmalar 
ishlatiladi. Rangli metallar mexanik usulda tozalanadi. 
Oson suyuqlanadigan kavsharlar bilan kavsharlash odatda qizil 
misdan iborat dastaki kavsharlagich yordamida bajariladi, chunki mis 
issiqlikni yaxshi o‗tkazadi va kavsharlagichning ish qismiga (uchlikka 

---

153 
issiqlikning tez o‗tishiga yordam beradi. Kavsharlash oldidan kavshar-
lagich uchligi egov bilan tozalanadi, qizigan kavsharlagichga esa 
navshadil yoki rux xlorid bilan ishlov beriladi. Kavsharlashga 
tayyorlangan sirtlarga flyus surkaladi va so‗ngra kavshar kavsharlagich 
vositasida bir tekis, yupqa qatlamda sirt uzra yoyiladi. 
Qiyin suyuqlanadigan kavsharlar bilan kavsharlashda detallarni 
qizdirish uchun gaz alangasida payvandlash gorelkasi, mufel va maxsus 
pechlar, temirchilik o‗chog‗i va boshqa issiqlik manbalaridan foydala-
niladi. 
Kavsharlab biriktiriladigan sirtlar bir-biriga obdan moslab to‗g‗ir-
lanadi, cho‗yan detallardagi darz chetlariga kuchaytirilgan choklarga 
moslab ishlov beriladi. Sirtlar kavshar suyuqlanadigan temperaturagacha 
qizdiriladi, ularga flyus sepiladi, ular kavshar chiviq bilan oqarguncha 
ishqalanadi 
va 
asta 
sekin 
butun 
chok 
yoki 
detallarning 
kavsharlanayotgan joyga tegish yuzasi to‗ldirib boriladi.