Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

9.8-rasm. Temir qoplam mikroqattiqligining tok zichligi va 
haroratga qarab o‘zgarishi. 
 
Detallarning ishlash imkoniyatini temirlash yo‘li bilan tiklash 
texnologik 
jarayoni. 
Elektrolitik 
temirlash 
usulida 
qo‗yidagi 
detallarning ishlash imkoniyatini tiklash mumkin: 
- turtkichlar; 
- klapanlarning silindrik yuzalari; 
- taqsimlash vallari; 
- podshipniklarning bo‗yinlari; 
- moy va suv nasoslarining valiklari; 
- rul soshkalarining vallari;
- burish sapfalari va boshqa detallar.
qoplash qalinligini oshirish (1,0 mm va undan ham ortiq qilish) 
mumkinligi detallarning ishlash imkoniyatini temirlash yo‗li bilan tik-
lashda detallarning Ta‘mir o‗lchamlaridan to dastlabki o‗lchamlariga 
yetkazish imkonini beradi, bunda ularning o‗zaro almashinuvchanligi 
ta‘minlanadi. 
Detallarni temirlashning texnologik jarayoni, temirlashga tayyor-
lash va temirlashni tugallash operatsiyalari jihatidan olganda, xromlash-
ning texnologik jarayonidan salgina farq qiladi. Bunda ham, xrom-
lashdagi kabi, avval detallarning yuzalariga mexanikaviy ishlov beriladi, 
ya‘ni yuzalar silliqlanadi, jilvirli qoqoz bilan tozalanadi, keyin ular 
osmaga o‗rnatilib, temirlanmaydigan joylari izolyatsiyalanadi, vena 
oqagi vositasida moy yuqlari ketkaziladi, oqma suv bilan yuviladi. 
Agarda temirlash uncha uzoq davom etmaydigan (2-3 soatdan uzoqq 
chuzilmaydigan) bo‗lsa, detalning temirlanmaydigan joylari listli 

---

193 
selluoid (kinoplenka), saponlak yoki plastiqot bitlan izolyatsiyalanishi 
mumkin. Izolyatsion materiallar, xlorvinil plastiqotlari va emallar 
ishlatilsa yuza yaxshi berkitiladi. Bu materiallarni vannada 6-12 
soatgacha ushlash mumkin. 
Temirlashda sirtdan isitiladigan vannalardan foydalaniladi. Vanna-
larning materiali kislotalar ta‘siriga chidamli va issiqlik o‗tkazadigan 
bo‗lishi kerak. Amalda ichki tomoniga kimyoviy jihatdan chidamli 
issiqlik o‗tkazuvchan plitalar qoplangan metall, hamda chinni va 
keramikadan yasalgan vannalardan foydalaniladi. Smola shimdirilgan 
grafit plitalar qoplangan vannalar ancha mustahkam bo‗ladi.
Avtomobillar ta‘mir qilinadigan korxonalarda elektrolitni ifloslik-
lardan tozalash maqsadida u tindirish bakida vaqti-vaqti bilan tindirilib, 
so‗ngra filtirlab olinishi mumkin.
Detallar vannaga biri-birini to‗sib qo‗ymaydigan va biri ikkin-
chisidan yetarli oraliqda turadigan qilib joylanishi lozim. Yuqori sifatli 
qoplamlar hosil bo‗lishi uchun elektrolitni vaqti-vaqti bilan filtrlab turish 
kerak. Vanna bir smenada ishlatilib, temir qoplash protsessi o‗rtacha 
rejimlarda olib borilganda, elektrolit 5-7 kunda bir marta filtrlanadi. 
Temirlangan detall 80-900 
0
C haroratdagi qaynoq suvda yuvib 
tozalanadi, osmadan ko‗chiriladi (demontaj qilinadi), izolyatsiya olinadi 
va qoplamning sifati nazorat qilinadi. Shundan keyin detallarga 
mexanikaviy ishlov beriladi; bunda detallar donadorligi 46-60 li SM2 
yoki SM1 alnda yoki elektrokarborund toshlari bilan talab etilgan 
o‗lchamga kelguncha jilvirlanadi. qoplam silliq bo‗lishi, unda 
do‗ngliklar, po‗st tashlagan joylar va ko‗rinarli boshqa nuqsonlar 
bo‗lmasligi kerak.