Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

 
 
Tiklash nazariyasi
– har xil texnik tizimlar (mashinalar)ning keng 
ko‗lamdagi bir vaqtda bo‗lib o‗tadigan eskirish, buzilish, ishdan chiqish 
va ularga qarama-qarshi tiklanish, ish holatiga qaytish kabi jarayon-
larning o‗rganadigan ilm sohasidir. 
Avtomobillarni tiklash nazariyasi –
avtomobillarni tiklash bilan 
bog‗liq bo‗lgan ta‘mirlash jarayoni bo‗yicha amaliyotni samaradorligini 
oshirishga qaratilgan nazariyadir. 
Zamonaviy tiklash nazariyasi matematik apparatidan, birinchi 
navbatda ehtimollar nazariyasi apparatidan foydalanib ish ko‗radi. Bu 
esa o‗z navbatida matematik va imitatsion modellardan foydalanib 
murakkab jarayonlarni tahlil qilish imkoniyatini beradi. 
Tiklash nazariyasi ta‘mirlashning optimal tizimini tanlab olish 
imkoniyatini yaratadi. Tiklash nazariyasi – avtomobillarning ta‘mirlash 
amaliyotini nazariy asosidir. 
Har xil sharoitlarda ishlaydigan ta‘mirlangan avtomobillarning 
samaradorligi albatta qabul qilingan ta‘mirlash strategiyasiga uzviy 
bog‗liqdir. Ta‘mirlash strategiyasini tiklashda asosiy vazifa, avtomobil-

---

37 
larni keyingi ta‘mirlar orasida belgilangan parametrlar va eng kam 
nisbiy haroratlar bilan ishlash qobiliyatini tiklashga qaratilishi lozim. 
Optimal strategiyani tanlashda avtomobillarni ta‘mir jarayonida kam 
vaqt turish va ta‘mirlash jarayonini kam harakatli bo‗lishi e‘tiborga 
olinishi kerak.
2.4. Detallarni tiklash, ishlab chiqarish va texnologik jarayonlar 
to‘g‘risida tushuncha 
 
Texnologiya so‗zi grekcha 
techne – san‟at, mahorat, o„quv va 
logos - so„z, ilm
so‗zlaridan olingan bo‗lib, tayyor buyumlar olish 
maqsadida xom ashyo, materiallarni ishlab chiqarish qurollari bilan 
ishlash (qayta ishlash) usullarini o‗rganuvchi fandir. Uning vazifalariga 
amalda eng kam vaqt va moddiy resurslar talab etadigan eng samarali 
ishlab chiqarish jarayonini aniqlash va foydalanish uchun fizik va 
boshqa qonuniyatlarni aniqlash kiradi. 
Mashina detallarini tiklash texnologiyasi deyilganda detallarning 
shikastlanishlarini bartaraf etish ishlarining yo‗llari va usullarining 
majmui tushuniladi, bular detallarning normativ texnik hujjatlarida 
belgilangan ishlash qobilyatini va ko‗rsatkichlarini tiklashni ta‘minlaydi. 
Ta‘mirlash ishlab chiqarishi mashinalardan foydalanish, tiklash 
ishlari mashinalarning ishlash qobilyatini davriy ravishda qayta tiklash 
va saqlab turishga yo‗naltirilgan. 
Ta‘mirlash ishlab chiqarishi mashinalardan foydalanish sohasida 
tashkil etiladi va tayyorlanmalar (yeyilgan detallar )ning bir xilmaslik 
darajasi yuqoriligi bilan tavsiflanadi. Bu shu bilan bog‗liqki, mashinalar-
ning tayyorlanishi xom ashyo tayyorlash mashina sxemasi asosida 
amalga oshiriladigan mashinasozlikdan farqli o‗laroq, ta‘mirlash 
jarayonlari juda tor va mashina – ta‘mirlash – mashina sxemasi bo‗yicha 
amalga oshiriladi. Buning natijasida ta‘mirlash jarayonlari mashinasoz--
likdagi jarayonlardan murakkabroq bo‗ladi, chunki mashinasozlik ishlab 
chiqarishdagi ish unsurlaridan tashqari o‗ziga xos ishlarni ham o‗z 
ichiga oladi. 
Ishlab chiqarish jarayoni chiqariladigan buyumlarni tayyorlash 
yoki ta‘mirlashi aniq ketma-ketlikda ayni korxonada bajaradigan 
odamlar va ishlab chiqarish qurollarining birgalikdagi harakatlarining 
majmuidir.

---

38 
Tiklashning ishlab chiqarish jarayoni deyilganda mashinalarni 
ishlatishda detallarning yo‗qotilgan ishlash qobilyatini tiklash bo‗yicha 
odamlar va ishlab chiqarish qurollarining birgalikdagi harakatlari 
majmui tushuniladi. Ta‘mirlash korxonasining ishlab chiqarish jarayoni 
detallarining yo‗qolgan ish qobilyatini tiklash ishlarining butun 
majmuini qamrab oladi.
Texnologik jihoz deb shunday ishlab chiqarish qurollariga 
aytiladiki (metall qirqish stanoklari, payvandlash va eritib qoplash 
qurilmalari, qizdirish pechlari, sinov stendlari va boshqalar.), ularga 
berilgan texnologik jarayonda tiklash uchun mo‗ljallangan obyektlar, 
shuningdek, texnologik uskunalar joylashtiriladi.