Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

Avtomobil detallarida paydo bo‘ladigan iflosliklar tavsifi 
 
T. 
№ 
Iflosliklar 
Avtomobil qismlari 
Iflosliklarning 
maksimal 
qalinligi, mm 
1 
Yo‗ldagi iflosliklar 
(balchiq, qum) 
Yurish qismi, rama, shossi, 
kuzov, kabina detallarida 
30 
2 
Moyli iflosliklar 
Dvigatel, uzatmalar quti-si, 
orqa va oldingi ko‗p-riklarning 
ustki qismi 
10 
3 
Korroziya 
mahsulotlari 
Yurish qismi, rama, shossi, 
kuzov, kabina detallarida 
20 
4 
Nakip 
Dvigatel silindrlar bloki va 
kallagining suv yo‗llarida 
5 
5 
Asfaltsmolali 
iflosliklar 
Tirsakli val bo‗yni, shatun, 
dvigatel karteri 
3 
6 
Chirk 
Dvigatel silindrlar bloki 
kallagi, chiqarish klapani, o‗t 
so‗ndirgich 
10 
Mashinani ta‘mirlashga topshirishdan oldin uning tashqi yuzalari 
loydan va boshqa iflosliklardan tozalanadi. Chang, loy va smolali 
boshqa iflosliklar, odatda, 70...80°C gacha isitilgan suv bilan yuviladi. 
Yonilg‗i-moylash materiallarining qoldiqlaridan tozalash uchun l..,2% li 
kaustik sodaning suvdagi eritmasi qo‗llaniladi. Kaustik sodani 
qo‗llashda ehtiyot bo‗lish darkor, chunki teriga tekkanda unga zararli 
ta‘sir ko‗rsatadi. Kaustik soda bilan alyuminiy va uning qotishmalaridan 
tayyorlangan detallarni yuvish tavsiya qilinmaydi, chunki ular bunday 
materiallar uchun yemiruvchi ta‘sirga ega. 
Mashinalami moyli va uglerodli iflosliklardan tozalash uchun 
keyingi paytlarda sintetik yuvish vositalari keng qo‗llanilmoqda. Ular 
ishqorli tuzlar va yuzaga aktiv ta‘sir ko‗rsatuvchi moddalar (PAD) 
aralashmasidan iborat.

---

50 
GOSNITI preparati qo‗llanganda ifloslangan detallar maxsus 
eritmaga tushiriladi va uch daqiqa davomida ushlab turilgandan so‗ng 
suv bilan yuviladi, so‗ngra kislota eritmasiga botirib olinadi va issiq 
suvda chayiladi. 
Odatda, mashinalaming sirtini tozalash uchun suv yoki eritmani 
1,8 MPa gacha bosim bilan purkaydigan maxsus qurilmalar qo‗llaniladi. 
M-1110 va M-1112 yuvish qurilmasi 
kichik o‗lchamli shlangli 
nasos bo‗lib, xo‗jalik ustaxonalarida va uncha katta bo‗lmagan 
ta‘mirlash korxonalarida qo‗llaniladi. M-1110 qurilmasida suv sarfi 5 
mVsoat bo‗lganda 1,1 MPa gacha bosim hosil qiladi. M-1112 qurilmasi 
ikkita so‗rish shlangi bilan ta‘minlangan bo‗lib, bir vaqtning o‗zida suv 
sarfi 4...5 m
3
/soat, purkash bosimi 1,5 MPa gacha bo‗lgan ikkita pistolet 
bilan ishlashi mumkm
. M-107 
va 
OM-830 yuvish qurilmalari 
elektr 
yuritmali, uch plunjerli suv nasosidan iborat, suv sarfi 1,4 – 1,6 m
3
/ soat 
bo‗lganda purkash bosimi 2,2 MPa gacha yetadi. 
Mashina va agregatlaming sirtini yuvish vositalari bilan tozalash 
uchun GOSNITI konstruksiyasi bo‗yicha yasalgan 
OM-3360A va OM-
5285 
markali bug‗-suv purkash tozalagichlari ishlatiladi. OM-5285 
tozalagichi OM-3360A tozalagichidan shunisi bilan farq qiladiki, 
mustaqil yuritmaga ega bo‗lib, yuqori va past bosimli ikkita nasos bilan 
ta‘minlangan. Yuvish suyuqligi oqimining bosimi yuvish jarayonida 5-
5,3 MPa gacha yetadi. 
Mashina agregatlarining sirtini statsionar sharoitda yuvish uchun 
M-203 yuvish qurilmasi 
qo‗llaniladi. Unda ikkita bak bo‗lib, ular yuvish 
suyuqligi va issiq suv uchun ishlatiladi. Yuvish pistolet yordamida 
amalga oshiriladi. Ilitmaning haroratini 95° gacha ko‗tarish uchun elektr 
isitkichlar ko‗zda tutilgan. Yuvish suyuqligiga bosim berish uchun 
0,3...0,7 MPa gacha siqilgan havodan foydalaniladi. 
Ko‗rsatib o‗tilganlardan tashqari, ta‘mirlash korxonalari va ixtisos-
lashgan ustaxonalarda mashinalarning sirtini tozalash uchun maxsus 
yuvish kameralari qo‗llaniladi, bunda mashinalarni ikki bosqichda toza-
lash nazarda tutilgan. Birinchi bosqichda mashina yig‗ilgan holda toza-
lanadi, ikkinchi bosqich esa mashinadan kabina, radiator, qanotlar, plat-
forma, gusenitsa va yonilg‗i baklari yechib olingandan keyin bajariladi. 
OM-N38M 
yuvish 
mashinasi 
mashinalar 
sirtini 
maxsus 
kameralarda yuvishda eng ko‗p qo‗llaniladi. Traktorni tozalash uchun 
aravachaga o‗rnatiladi va yuvish mashinasiga chig‗ir bilan tortib 

---

51 
kiritiladi. Bunday kameralarda yuvish suyuqligini yonilg‗i bilan isitish 
ko‗zda tutilgan. Yuvish paytida purkash bosimi 0,4...0,5 MPa gacha 
yetadi. Traktorni tozalash vaqti 10... 15 daqiqani tashkil qiladi. 
Mashinalarni maxsus vannalarda ham tozalash mumkin. Bunda 
mashina 75°...80° gacha isitilgan MS, «Labomit» yoki «Temp» turdagi 
suyuqliklar bilan tozalanadi. 
Odatda, maxsus korxonalarda mashinalarni tozalashda bir necha 
bosqichda bajariladigan quyidagi texnologik tozalash sxemasi qo‗llani-
ladi: yig‗ilgan holdagi mashinalarning sirtini dastlabki tozalash; qisman 
bo‗laklangandan so‗ng sirtini tozalash; qaynatish yo‗li bilan agregat, 
uzel va detallarning sirtini tozalash. 
Qismlarga ajratilayotgan detallar yuzasida hamma vaqt moyli qat-
lamlarni ko‗ramiz, bu qatlamlar kimyoviy xossasi jihatidan ikkita asosiy,